Παρουσίαση βιβλίου «Μονεμβάσια, η δυσάλωτη βυζαντινή πόλη» του Δημητρίου Ανδριτσάκη, στο Πολεμικό Μουσείο στην Αθήνα

Αποτελείται από 412 πυκνογραμμένες σελίδες με μοναδικό υλικό από την ιδιαίτερη κληρονομιά τής πανέμορφης και ιστορικής γης, διανθισμένες με εντυπωσιακή έγχρωμη εικονογράφηση από την ιστορική διαδρομή τής Μονεμβασίας, ως τις μέρες μας. Το βιβλίο –που είναι ταυτόχρονα λεύκωμα, οδηγός και βιβλίο ιστορικό…- κοσμεί πρόλογος τού γνωστού Λάκωνα συγγραφέα Σαράντου Καργάκου.

Το νέο βιβλίο θα παρουσιαστεί από διαπρεπείς ομιλητές σε μεγάλη, ανοικτή, εκδήλωση στο αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου, στο κέντρο της Αθήνας (Ριζάρη 2 & Βασιλ. Σοφίας), την Πέμπτη 29 Νοεμβρίου 2018 και ώρα 7.00μμ. Την εκδήλωση οργανώνει η «Ένωση των απανταχού Μονεμβασιτών» και ο εκδοτικός οίκος «Αδούλωτη Μάνη», απ’ τον οποίο και εξεδόθη το βιβλίο του Καθηγητή Δημ. Ανδριτσάκη, στην σειρά «Λακωνία οδός», σειρά που ήδη περιλαμβάνει σημαντικά έργα Λακώνων συγγραφέων…

Το βιβλίο για την Μονεμβασία διατίθεται στα βιβλιοπωλεία της Λακωνίας και των Αθηνών. Αποστέλλεται δε με αντικαταβολή σε όλη την Ελλάδα.

Κεντρική διάθεση – πληροφορίες: τηλ. 27330 53670 & 6978 991863, e-mail: lakoniaodos@gmail.com

Πρόλογος του συγγραφέα Δημ. Ανδριτσάκη 

Η πολυκύμαντη και πολυτάραχη ιστορική διαδρομή της Μονεμβασίας αποτελεί ένα αξιοθαύμαστο ιστορικό γεγονός, το κλέος του οποίου, τη γοητεία και την ιστορική πολυπλοκότητα, δύσκολα μπορεί κάποιος να βρει σε ανάλογες ιστορικές αναφορές και αναδιφήσεις.

Η απόφασή μου να γράψω αυτή την ανασκόπηση της ιστορίας της, δεν θέλω να εκληφθεί ως εγωιστική υπενθύμιση, για να προβάλω το γηγενές της καταγωγής μου.

H δυσκολία με την οποία γίνεται αντιληπτή η ιστορία  της, το δυσεπίλυτο των αρχαιολογικών της ευρημάτων, το πολυδαίδαλο των ιστορικών της γεγονότων και η στρυφνή προσέγγιση των χρονολογιών τους, με οδήγησαν να καταβάλω προσπάθεια να παρουσιάσω την ιστορία της με όσο το δυνατόν απλό και κατανοητό τρόπο.

Όλα όσα θα γράψω, τα περισσότερα, είναι βέβαιο ότι έχουν από πολλούς προηγουμένως ειπωθεί και ιστορηθεί. Απλά θέλησα να γράψω με τα δικά μου λόγια την ιστορία της, έτσι όπως εγώ τη νιώθω, αφού σε κάθε γωνιά της, κάτω από κάθε πέτρα της φωλιάζουν αμέτρητες αναλλοίωτες αναμνήσεις, προσωπικά βιώματα, ακούσματα των παιδικών και εφηβικών μου χρόνων και να προσθέσω μικρές λεπτομέρειες που ίσως κάνουν και τη διαφορά.

Αποτόλμησα ένα ταξίδι στο παρελθόν, πίσω στο χρόνο και την ιστορία της για να προβάλω συνάμα το μεγαλείο της. Το νησάκι αυτό, ειρηνικά κατοικημένο κοντά στα 1400 και πλέον χρόνια της διαχρονικής ιστορικής του πορείας, έμελλε πολλοί να το ποθήσουν και να το ληστέψουν για τα πλούτη του, την ειδυλλιακή και ξεχωριστή γεωγραφική θέση του. Θέση, αλήθεια πάνω σ’ ένα στρατηγικά απόμερο και κοντινό σημείο στο σταυροδρόμι των τριών ηπείρων (Ευρώπης, Ασίας, Αφρικής).

Η Μονεμβασία, μια γνήσια Βυζαντινή πόλη, έμελλε να συνδέσει τη μοίρα της με το ξεκίνημα της Βυζαντινής ιστορίας και να δημιουργήσει μοναδικούς ιστορικούς δεσμούς με το Βυζάντιο, που πρέπει ιδιαίτερα να τονιστούν. Αποτελεί ένα νεολογισμό, το δικαιολογεί η μετονομασία του βράχου από «Άκρα Μινώα» σε «Μονεμβασία», λέξη σύνθετη (μόνη και εμβασία), που υποδηλώνει τη μοναδικότητα της πρόσβασης από ένα και μόνο σημείο, που προέκυψε μετά το σεισμό του 365 μ.Χ.

Είθισται σε κάθε συγγραφή να απευθύνονται ευχαριστήριοι λόγοι σε όλους εκείνους που βοήθησαν να πάρει σάρκα και οστά. Κατ’ αρχάς, οφείλω για καθαρά λόγους ηθικούς να ευχαριστήσω το στενό οικογενειακό μου περιβάλλον μέσα στο οποίον γαλουχήθηκα με την ιστορία αυτής της πολύπαθης πόλης και μου έδωσε όλα τα εχέγγυα εφόδια για να την αγαπήσω. 

Ευφρόσυνη αναφορά στους αλησμόνητους γονείς μου Παναγιώτη και Αρετή για το αρχικό μπόλιασμα. Στη σύζυγό μου Ελένη, για τη θερμή της συμπαράσταση καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της συγγραφής και τη συμβολή της στη διόρθωση και επιμέλεια των κειμένων, ευγνώμονες ευχαριστίες. Στο γιο μου Παναγιώτη, στη σύζυγό του Ελπίδα και στις εγγονές μου Ελένη, Άννα και Δήμητρα-Σοφία για την αγάπη τους προς τη Μονεμβασία και για το πλούσιο φωτογραφικό υλικό που με εφοδίασαν οι δύο πρώτες και θα το βρείτε στην παρούσα έκδοση, άπειρες πατρικές ευχές.

Χάριτες οφείλω στον αξέχαστο αγαπητό μου φίλο Γιάννη Μοσχοβάκο, ο οποίος κατά την περίοδο της περισυλλογής μου για τη συγγραφή αυτή, στάθηκε αρωγός στους προβληματισμούς μου και συνέβαλε με τις ιδέες και τις προτροπές του, να προχωρήσει η ολοκληρωσή της. Λυπάμαι, που για λίγο χρόνο δεν πρόλαβε να δει την ολοκλήρωση του βιβλίου.

Στον αγαπητό μου Κώστα Πραχάλη, για τις ουσιώδεις υποδείξεις του για την ορθότητα του κειμένου, άπειρες ευχαριστίες.

Να ευχαριστήσω όλους τους καλούς εκείνους φίλους, που όταν πληροφορήθηκαν την προσπάθειά μου να γράψω για την Μονεμβασία, έσπευσαν να με εφοδιάσουν με ό,τι σχετικό είχαν για την πόλη  και την ιστορία της. Ευχαριστίες πολλές οφείλω στην συμπολίτισσα κυρία Λούλα Ρέγα – Οικονομοπούλου, που από τη θέση της στη βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων ασθμαίνουσα έσπευδε σε κάθε μου παράκληση να με εξυπηρετεί και να με τροφοδοτεί με πλούσια ιστορική ύλη, μέσα από την πνευματική Εστία που υπηρετεί.

Επίσης ευχαριστίες οφείλω στον φέρελπιν αρχαιολόγο και γνήσιο τέκνο της Μονεμβασίας Νεκτάριο Σκάγκο για τις άπειρες  ιστορικές διερμηνεύσεις που είχα μαζί του σε γεγονότα της Μονεμβασιώτικης κοινωνικής ζωής και ιστορίας. Θα ήταν μεγάλη μου παράλειψη αν στις ευχαριστίες μου δεν συμπεριλάμβανα την κυρία Δήμητρα Βελλινιάτη η οποία ακούραστα εργάστηκε για την ψηφιοποίηση των κειμένων του βιβλίου και γιατί επέδειξε επαγγελματική ευσυνειδησία για την έκδοση του βιβλίου. Τέλος, πολλές ευχαριστίες στον Εκδοτικό Οίκο «Αδούλωτη Μάνη» του Γεωργίου Δημακόγιαννη που ανέλαβε την έκδοση και προώθηση του βιβλίου.

Στον ειδήμονα, λάτρη της βυζαντινής γραμματείας, αγαπητό μου συνάδελφο, καθηγητή της Οδοντιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιάννη A.Βρότσο, για τη σχολαστική του ενασχόληση με αυτή τη συγγραφή, οι άπειρες ευχαριστίες μου δεν γνωρίζω εάν καλύπτουν την προσφορά του.

Στο επίκεντρο των ευχαριστιών μου ξεχωριστή θέση κατέχει ο αξιολάτρευτος φίλος μου Σαράντος Ι. Καργάκος, για τις εύστοχες παρατηρήσεις και τις ειλικρινείς παρεμβάσεις του, κυρίως όμως για την καλή του πρόθεση να προλογίσει το βιβλίο.

Σε παλαιότερη συγγραφή μου είχα γράψει, το επαναλαμβάνω και σήμερα: «Τις κορυφαίες μου ευχαριστίες τις φυλάω τελευταίες να τις προσφέρω στον καλό μου το Θεό, που συνεχίζει να μου παρέχει σωματική ενέργεια και υγεία πνεύματος».

Δημήτριος Π. Ανδριτσάκης

Πρόλογος Σαράντου Ι. Καργάκου 

Ο αείμνηστος Λάκων ιστορικός Π.Χ. Δούκας στο περιώνυμο έργο του «Η Σπάρτη διά μέσου των αιώνων» (Νέα Υόρκη 1922) τοποθετεί ως εμβληματικό απόφθεγμα (motto) του βιβλίου του τη φράση του μεγάλου Γερμανού ιστορικού Niebuhr (Νίμπουρ, 1776-1831): «Ο συγγράφων την ιστορίαν της εαυτού πατρίδος ιερόν εκπληροί καθήκον». Το αυτό πράττει και ο έτερος μεγάλος ιστορικός Δημήτριος Π. Πασχάλης για την ιδιαίτερη πατρίδα του την Άνδρο.

Τον επαινετικό τούτο λόγο δύναμαι ως ιστορικός να αφιερώσω στον Ομότιμο Καθηγητή της Οδοντιατρικής και υπέροχο φίλο μου Δημήτριο Π. Ανδριτσάκη, που παρότι «πολλών ανθρώπων ίδεν άστεα» και έζησε σ? αυτά, ωστόσο ψυχικά παρέμεινε βαθειά Μονεμβασιώτης. Πάντα στο νού του είχε τη δική του Ιθάκη.

Το ανά χείρας έργον, καρπός πολυετών και πολύμοχθων ερευνών, είναι καρπός αγάπης προς τη βραχώδη γενέτειρα που ο θαλάσσιος ορίζοντάς της μοιάζει «με φρύδι θαλασσινού θεού», όπως γράφει το ευκλεές τέκος της Μονεμβασίας, γνώριμος από τα παιδικά μου χρόνια, Γιάννης Ρίτσος.

Σε μία περίκλειστη εμβληματική φράση ο Δημήτριος Ανδριτσάκης εξομολογείται: «Δεν είμαι ιστορικός, απλώς ένας φιλίστωρ, που θέλησε να μάθει το κάθε τι για σένα (Μονεμβασία)! Κουράστηκα πολύ δεν σου το κρύβω, μα σαν έφτασα στο τέλος, έκθαμβος υποκλίνομαι μπροστά στο μεγαλείο σου» (σ. 401). Ο Δ.Π. Ανδριτσάκης, με το πρώτο ιστορικό έργο του «Μνήμες που συγκλονίζουν» (Αθήνα 2012) και τώρα με τη «Μονεμβασία» καταξιώνεται ως ιστορικός. Εξ άλλου η ιστορία δεν είναι «τσιφλίκι» των κατ΄ επάγγελμα ιστορικών, είναι κοινό κτήμα ειδικά αυτή, όλων των φιλιστόρων μελετητών. Εξ άλλου χωρίς τη συμβολή των γιατρών τόσον η ποίησή μας όσο και η ιστορία μας θα ήσαν φτωχές!

Ο φίλος μου ο Δημήτρης έδρασε ως «εύρινος λακωνική κύνα», όπως θα έλεγε ο Σοφοκλής. Συνέλεγε γραπτές και προφορικές μαρτυρίες, κατέγραφε θρύλους και παραδόσεις, μελέτησε εκατοντάδες συγγραφές και δημοσιεύματα (στη βιβλιογραφία αναφέρονται μόνον 100 αναγραφές, επειδή γίνεται παραπομπή σε αυτές) και ως επαγγελματίας ερευνητής έκανε αποδελτιώσεις και άλλα πολλά, που όλα αυτά θα ήσαν φύλλα ξερά, αν δεν υπήρχε το βαθύ αίσθημα αγάπης για την πατρίδα.

Τη Μονεμβασία, αν την γνωρίσεις από κοντά, δεν την μελετάς. την αγαπάς. Την είδα κάποτε από το σκάφος «Κάρπαθος» μια σεληνόφωτη νύκτα το 1946, και από τότε λάμπει στην ψυχή μου σαν άστρο φωτεινό κρεμασμένο με χρυσή αλυσίδα από τον ουρανό.

Καμμιά καστρόπολη δεν έχει την ποιητική γοητεία της Μονεμβασίας. Την είπαν συχνά Γιβραλτάρ. Το Γιβραλτάρ έχει όγκο και επιβολή αλλά δεν έχει αίσθηση ποιητική. Δεν το έχει υμνήσει κανένας ποιητής. Οι Οθωμανοί, όταν ακόμη διέσωζαν την ποιητική ευαισθησία της ελληνικής Ανατολής, την ονόμασαν «Μενεξέ Καλεσί», μενεξεδένιο κάστρο. Και τούτο το υπερφυσικό χρώμα του «οίνοπος πόντου» παίρνει το Κάστρο και η σκιά του σε ώρα αποδειλινή, όταν βέβαια η θάλασσα είναι γαλανή και ο ουρανός αιθέριος.

Μπορεί σήμερα στα σπίτια και στα ερείπια του Κάστρου στις χειμωνιάτικες νύκτες να κυκλοφορούν σαν φαντάσματα οι ψυχές των νεκρών αλλά ο Δημήτρης σαν τον Οδυσσέα, όταν αυτός κατέβηκε στον Άδη, τους δίνει ψυχή από την ψυχή του, τους δίνει λαλιά και μας μιλούν για εκείνα τα χρόνια τα παλιά, τα ηρωικά αλλά και πένθιμα. Πάντοτε όμως δημιουργικά.

Η Μονεμβασία, πέρα από τη σεβαστή θέση που έχει στην πολεμική ιστορία, κατέχει και μία εξέχουσα θέση στην οικονομία χάρη στο πολυφημισμένο «κρασί των αντρειωμένων», επίσης και χάρη στη θρησκευτική και πνευματική της προσφορά.

Όλο αυτό το totum, που είναι η Μονεμβασία δεν θα μπορούσε να τιθασευθεί και να πάρει μορφή βιβλίου 412 σελίδων, αν ο συγγραφέας δεν είχε την αρωγή όλης της οικογενείας του.

Ως παλαιός φίλος και παιδιόθεν λάτρης της Μονεμβασιάς χαίρομαι που και εγώ, ως Σίμων Κυρηναίος, βοήθησα τον Δημήτρη να σηκώσει τούτον τον βαρύ αλλά ποθητό συγγραφικό Σταυρό.

Σαράντος Ι. Καργάκος