Vekrakos
Spartorama | Γ.Α.Κ. Λακωνίας: «Καταγράφοντας την προφορική ιστορία….»

Γ.Α.Κ. Λακωνίας: «Καταγράφοντας την προφορική ιστορία….» - video

Spartorama 20/06/2019 Εκτύπωση Εκδηλώσεις
Γ.Α.Κ. Λακωνίας: «Καταγράφοντας την προφορική ιστορία….»
Παρουσιάστηκε η νέα έκδοση των Γ.Α.Κ. Λακωνίας με τίτλο «Όταν οι Λάκωνες θυμούνται και διηγούνται την ιστορία της Ζωής και του Τόπου τους. Όψεις της λακωνικής ιστορίας του 20ού αιώνα»
Οδός Εμπόρων

Τα  Γενικά Αρχεία του Κράτους – Γ.Α.Κ. Λακωνίας και το Νομικό Πρόσωπο Πολιτισμού και Περιβάλλοντος του Δήμου Σπάρτης, συμμετέχοντας στον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Αρχείων για το έτος 2019, διοργάνωσαν την Παρασκευή 14 Ιουνίου 2019 και ώρα 8.30 μ.μ. στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Σπάρτης εκδήλωση με θέμα:

«Καταγράφοντας την προφορική ιστορία….»

Την εκδήλωση χαιρέτισε η πρόεδρος του Νομικού Προσώπου Πολιτισμού και Περιβάλλοντος κ. Γεωργία Γαλανοπούλου.

Αρχικά παρουσιάστηκε η νέα έκδοση των Γ.Α.Κ. Λακωνίας με τίτλο  «Όταν οι Λάκωνες θυμούνται και διηγούνται την ιστορία της Ζωής και του Τόπου τους.  Όψεις της λακωνικής ιστορίας του 20ού αιώνα», που εκδόθηκε στο τέλος του 2018.

Τον όλο συντονισμό και επιμέλεια της έκδοσης είχε η κα Πέπη Γαβαλά - Προϊσταμένη των Γενικών Αρχείων του Κράτους-Αρχεία Νομού Λακωνίας.

Το Βιβλίο παρουσίασε (δια της φωνής της αρχαιολόγου κ. Χαράς Γιαννακάκη) η φιλόλογος- ιστορικός Τέχνης Δρ. Γεωργία Κακούρου- Χρόνη, ενώ αποσπάσματα του Βιβλίου  διάβασαν η Κυριακή Κακαλέτρη, ο Πάνος Παναγόπουλος και  η   Μάντω Συνοδινού.

Στη συνέχεια η λέκτορας Αρχειονομίας του Ιονίου Πανεπιστημίου κ. Μαριέττα Μινώτου  και ο ιστορικός κ. Ιωάννης Κ. Φίλανδρος παρουσίασαν στο Κοινό μία άλλη καταγραφή προφορικών μαρτυριών στη Ζάκυνθο των αρχών του 20ού αι. με τίτλο:

«Ο ρόλος της ζακυνθίας λογίας Μαριέττας Γιαννοπούλου - Μινώτου (1900-1962) στην καταγραφή προφορικών μαρτυριών για το λαϊκό πολιτισμό»

Πλήθος κόσμου παρακολούθησε την εκδήλωση με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ενώ παρέλαβε δωρεάν ένα αντίτυπο του Βιβλίου. 


------- 


ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Από την Δρα Γεωργία Κακούρου-Χρόνη, φιλόλογο-Ιστορικό Τέχνης 

«Όταν οι Λάκωνες θυμούνται και διηγούνται την Ιστορία της Ζωής και του Τόπου τους. Όψεις της λακωνικής ιστορίας του 20ού αιώνα», Επιμέλεια Πέπη Γαβαλά, Γενικά Αρχεία Κράτους – Γ.Α.Κ Λακωνίας, Νομικό Πρόσωπο Πολιτισμού και Περιβάλλοντος Δήμου Σπάρτης, εκδόσεις Ιδιομορφή, Σπάρτη 2018 

«Δεν ρώτησα όσο ήταν εδώ ...». Πολλοί από εμάς έχουν αρθρώσει την απογοήτευσή τους για την ασυγχώρητη αμέλεια της καταγραφής πληροφοριών που αφορούν στην εμπειρία βίου σημαντικών ανθρώπων, στην οικογένεια, στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, σε γεγονότα που σημάδεψαν την εθνική ιστορία. 

Ξεγελιόμαστε ότι οι άνθρωποι θα είναι πάντα εδώ ή καταναλώνουμε τον χρόνο μας στις απαιτήσεις της καθημερινότητας ενός βίου που πολλές φορές παραμερίζει τη συνομιλία με τον άλλον· και η μεταμέλεια για τη χαμένη μαρτυρία, όταν έρχεται, είναι πια πολύ αργά. 

Τη σημασία αυτής της μαρτυρίας αναγνωρίζει η «Προφορική Ιστορία» που στις μέρες μας διδάσκεται στα τμήματα ιστορικής κατεύθυνσης των πανεπιστημίων μας, κυρίως αυτών της Θεσσαλίας και του Αιγαίου, των οποίων οι φοιτητές «υποχρεούνται να παρουσιάζουν παραδείγματα προφορικής ιστορίας που αναδεικνύουν τους θεωρητικούς προβληματισμούς και καταδεικνύουν πώς εκφράζεται και πώς διαμορφώνεται η ηλικιακή, ταξική, τοπική, εθνική, εθνοτική ταυτότητα καθώς και ταυτότητα του φύλου, ατόμων και ομάδων μέσα από την προφορική αφήγηση». Από το 1991 εξάλλου έχουν τεθεί ζητήματα, όπως ο συσχετισμός προφορικής ιστορίας και συλλογικής μνήμης· η διάκριση ανάμεσα στην προφορική μαρτυρία και την προφορική ιστορία· η διάσταση που πολλές φορές υπάρχει ανάμεσα στην επίσημη εκδοχή της ιστορίας για τα γεγονότα και την αντίληψη που έχει ο κόσμος γι’ αυτά· ενώ έχει τονιστεί πόσο προνομιούχος είναι η χώρα μας για την ανάπτυξη της προφορικής ιστορίας. Στα ξένα πανεπιστήμια εξάλλου – τουλάχιστον στο Λέστερ τα σχετικά μαθήματα του οποίου έχω παρακολουθήσει – επιμένουν πολύ στη μεθοδολογία που οφείλει να ακολουθήσει κανείς στις συνεντεύξεις του. 

Αξίζουν, επομένως εκ προοιμίου, συγχαρητήρια στην Προϊσταμένη των Γενικών Αρχείων του Κράτους-Αρχεία Νομού Λακωνίας, Πέπη Γαβαλά, για την πρωτοβουλία. Συγχαρητήρια μόνο και μόνο που αντιλήφθηκε την ανάγκη της «σωτηρίας» των μαρτυριών απλών ανθρώπων, που τους καθιστά, ωστόσο, σπουδαίους η συμμετοχή τους σε γεγονότα ή και η κατάθεση των εμπειριών ενός βίου, που είτε διαφέρει είτε συγγενεύει με τον δικό μας, έχει μεγάλη σημασία στη σύνθεση της Ιστορίας που, ή μη τι άλλο, μας οδηγεί – εάν το επιθυμούμε – στη βαθύτερη κατανόηση του κόσμου μας και, ως εκ τούτου, του εαυτού μας. 

Η Πέπη Γαβαλά εξηγεί τους στόχους του εγχειρήματός της, τους οποίους ο αναγνώστης κλείνοντας το βιβλίο αναγνωρίζει ότι έχουν εκπληρωθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Οι προφορικές αφηγήσεις – που θα τις ακούσετε σε λίγο, όπως ακριβώς καταγράφησαν – ανήκουν στους τροφίμους των κοινωφελών καταστημάτων της Λακωνίας (Σπάρτης, Γυθείου, Μολάων, Νεάπολης, Ελίκας), για τα οποία παρατίθεται και η ιστορία της ίδρυσής τους. 

Η συγγραφέας εξηγεί την επιλογή της: οι αφηγητές είναι μάρτυρες μιας εποχής που την σημάδεψαν μεγάλα ιστορικά γεγονότα· τα ιδρύματα είναι διάσπαρτα σε λακωνικές πόλεις και οι φιλοξενούμενοι σ’ αυτά προέρχονται απ’ όλες τις περιοχές του νομού· και πάνω απ’ όλα η χαρά που προσφέρεται σ’ έναν ηλικιωμένο άνθρωπο να αφηγηθεί τη ζωή του. Φαίνεται ότι στο «τέλος της ημέρας» όλοι θέλουμε να αφηγηθούμε μια ιστορία, η οποία θα δικαιώνει την πορεία, που πέρα από το ψωμί, είχε να προσκομίσει και κάτι παραπάνω το βράδυ στο σπίτι. Με την επιλογή της αυτή, η Πέπη Γαβαλά, εξυπηρετεί τον πρωταρχικό της σκοπό που είναι να συμβάλει, με τη μελέτη κι άλλων πηγών, στην πληρέστερη ανασύνθεση της τοπικής ιστορίας. 

Η καταγραφή ξεκίνησε το 2002 και ολοκληρώθηκε το 2005. Έτσι σήμερα ακούμε τις φωνές των ανθρώπων που αποτελούν ήδη παρελθόν· η διάσωση, ωστόσο, αυτών των φωνών τούς καθιστά παρόντες. Οι «φωνές» αυτές διασταυρώνονται και με τις πενήντα τέσσερις εκθέσεις που συντάχθηκαν από τους κοινωνικούς λειτουργούς που υπηρέτησαν στο Κέντρο Πρόνοιας της Σπάρτης από το 1974 έως το 1998. 

Το βιβλίο διαρθρώνεται σε κεφάλαια με τρόπο που διευκολύνεται ο αναγνώστης, όχι μόνο να κατανοήσει, αλλά και να απολαύσει το τόλμημα, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα και τη μεγάλη σημασία του. Μετά την «Εισαγωγή», όπου εξηγείται η σκοποθεσία του βιβλίου, παρατίθεται η ιστορία των κοινωφελών καταστημάτων· ακολουθούν οι μαρτυρίες. Η συγγραφέας προτάσσει χρήσιμες πληροφορίες - κατά φύλο - για τους τροφίμους των ιδρυμάτων: ηλικία, οικογενειακή, οικονομική, επαγγελματική κατάσταση, μορφωτικό επίπεδο κ.ά. Και συνοψίζει τα κύρια σημεία των μαρτυριών, ακόμη και τον συγκινησιακό φόρτο των αφηγητών, αποκωδικοποιώντας σιωπές και χειρονομίες. 

Οι συνεντεύξεις ακολουθούν ένα συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο σχετικό με μια θεματική που συμπεριλαμβάνει τις εξής ενότητες: Οικογένεια, Εκπαίδευση, Εργασία, Παιδική εργασία, Ασθένειες, Μετανάστευση, Συμμετοχή σε ιστορικά γεγονότα. 

Το ενδιαφέρον, ωστόσο, του βιβλίου έγκειται στο «πώς» αξιοποιούνται όλες αυτές οι κατακερματισμένες σε τόσα πρόσωπα – για την ακρίβεια σαράντα εννέα – μαρτυρίες. Η συγγραφέας έχει ακούσει τον λόγο αυτών των ανθρώπων με μεγάλη προσοχή, με καλοσύνη κι αγάπη και μέσα από το επί μέρους συνθέτει το γενικότερο, καταδεικνύοντας με τη μέθοδο αυτή και τη σημασία του πονήματός της. 

Οι θεματικές ενότητες, τις οποίες πριν από λίγο κατωνόμασα, και οι οποίες αποτελούν αντίστοιχα κεφάλαια του βιβλίου, διαβάζονται σαν μια συνολική εικόνα με φωτισμένες διάφορες πτυχές που η αυθεντικότητά τους ενισχύεται με τα αποσπάσματα των συνεντεύξεων που παραθέτει. Έτσι του χρόνου τα γυρίσματα από τη γέννηση έως τον θάνατο - σχέσεις των μελών της οικογένειας, εκδηλώσεις του κοινωνικού βίου, ο αγώνας για μόρφωση, η αγωνία για δουλειά που βαρύνει ακόμη και μικρά παιδιά, οι αρρώστιες, η φτώχεια που τις περισσότερες φορές αντιμετωπίστηκε με την πληγή της ξενιτιάς - και μετά οι πόλεμοι, κυρίως ο δεύτερος μεγάλος πόλεμος που αντί για τη λευτεριά έφερε τον εμφύλιο· όλα ξετυλίγονται με ιδιαίτερες αποχρώσεις που διατηρούν τους τόνους των ίδιων των πρωταγωνιστών. Ως προς το ύφος  έχεις την αίσθηση ότι ακούς ένα δημοτικό πεζοτράγουδο. 

Φθάνοντας στον «Επίλογο» του βιβλίου της η Πέπη Γαβαλά αναφέρεται και στα ελάχιστα αντικείμενα που έφεραν μαζί τους οι φιλοξενούμενοι των ιδρυμάτων θυμίζοντάς μου την έκθεση («I Packed this myself», 2011) του University College Falmouth (Schooll of Arts) σε συνεργασία με τους μετανάστες που είχαν εγκατασταθεί στο  Falmouth, και συγκεκριμένα το έργο του Jack Seal, ο οποίος αναποδογύρισε μια βαλίτσα (το εσωτερικό-εξωτερικό), για να δηλώσει αυτό που του είπε μία Ρουμάνα μετανάστις, ότι για εκείνη το πιο σημαντικό πράγμα που έφερε μαζί της στην Αγγλία ήταν έξω από τη βαλίτσα. 

Τα πιο σημαντικά πράγματα και οι αφηγητές του βιβλίου τα έφεραν στο νου και στην καρδιά τους κι όχι στις βαλίτσες τους. Κι όσο ν’ απαξιώνουμε τα ηθικά διδάγματα των βιβλίων, δεν είναι εύκολο να αποσιωπήσουμε εδώ την έμμεση υπενθύμιση για την τύχη του αποθησαυρισμού των υλικών αγαθών.  

Είναι κι αυτή μία ιδιαιτερότητα του βιβλίου που οφείλεται στην τρυφερή ματιά της συγγραφέως και στον τρόπο με τον οποίο αγκαλιάζει τα πρόσωπα, γιαγιάδες και παππούδες, τα ονόματα και τις φωτογραφίες των οποίων συμπεριλαμβάνει στο βιβλίο αναγνωρίζοντάς τους τον πρωταγωνιστικό ρόλο.   

     

Βίντεο της εκδήλωσης από τον τον κ. Κώστα Πορφύρη





  



Οδός Εμπόρων