Vekrakos
Spartorama | Ομιλία του Απόστολου Πιερρή στο Ξηροκάμπι

Ομιλία του Απόστολου Πιερρή στο Ξηροκάμπι

Spartorama 19/06/2018 Εκτύπωση Εκδηλώσεις
Ομιλία του Απόστολου Πιερρή στο Ξηροκάμπι
«Οι Ομηρικές Βρυσέες, το Μυκηναϊκό Κέντρο στον Άγιο Βασίλειο Ξηροκαμπίου και η Θρησκευτικότητα στους Πρόποδες του Ταλετού»
Οδός Εμπόρων

Η πρώτη και συστηματική αναφορά για την γεωπολιτική διαίρεση της Λακωνικής κατά την Μυκηναϊκή περίοδο ανευρίσκεται στον Κατάλογο των Νηών στην Ομηρική Ιλιάδα. Αποτελεί το βασικό σημείο αναφοράς κάθε μελέτης για την προϊστορία της Λακεδαίμονος. Ο λόγος εκεί για την προέλευση των διαφόρων ομάδων που συμμετείχαν στην Τρωική εκστρατεία:

οι δ’ είχον κοίλην Λακεδαίμονα καιετάεσσαν,

Φάρίν τε Σπάρτην τε πολυτρήρωνά τε Μέσσην,

Βρυσειάς τ’ ενέμοντο και Αυγειάς ερατεινάς,

οι τ’ αρ’ Αμύκλας είχον Έλος τ’, έφαλον πτολίεθρον,

οι τε Λάαν είχον ηδ’ Οίτυλον αμφενέμοντο,

των Fοι αδελφεός ήρχε, βοήν αγαθός Μενέλαος,

εξήκοντα νεών. 

Ιλιάς, Β 581—7

Από τον Λα (Κάστρο του Πασσαβά) στο Οίτυλο είναι και τώρα η φυσική δίοδος από το νοτιοδυτικό άκρο της κοίλης Λακεδαίμονος προς τα δυτικά στο Λιμένι και λιμάνι του Οίτυλου στον Μεσσηνιακό κόλπο δια και υπέρ τον Ταΰγετο.  Επίσης από τις Αμύκλες (παρά το Αμυκλαίο) προς το Έλος ήγε η κύρια παραευρώτια οδός προς τον βασικό λιμένα της Μυκηναϊκής Λακωνίας, το παραθαλάσσιο Έλος στις εκβολές του ποταμού.

Ο δρόμος προς τον Ταΰγετο άρχιζε λίγο μετά τις Αμύκλες, προς Παλαιοπαναγιά και πάνω, όπως τώρα (Παυσανίας, ΙΙΙ, 20, 3). Στα ριζά των προβούνων εκεί ήταν το τέμενος του Μεσσαπέως  Διός. (Μαρτυρείται θραύσμα κεραμικό με επιγραφή δυο στίχων: «…ΔΙΟΣ [ΜΕΣΣΑ]ΠΕΟΣ…» από τα Κατσουλαίικα ή Ανθοχώρι (;). Λάθος τοποθεσία). Και λίγο πιο κάτω απομακρυνόμενοι από τον Ταΰγετο ήσαν οι Βρυσέες, “πόλις ποτέ ωκείτο”. Διέμενε στους χρόνους του Παυσανία ναός του Διονύσου. Η κορυφή του Ταϋγέτου Ταλετόν υπέρκειται των Βρυσεών: “άκρα δε του Ταϋγέτου Ταλετόν υπέρ Βρυσεών ανέχει” (Παυσανίας, ΙΙΙ, 20, 4). Ακριβώς. Πρόκειται για το Μυκηναϊκό κέντρο στον Άγιο Βασίλειο.

Λοξοδρομώντας δεξιά (προς τα δυτικά) του κύριου δρόμου προς το Γύθειο μετά τις Κροκεές, και σε απόσταση 30 σταδίων από το Γύθειο (~5.5 χιλ.) ευρίσκετο πολίχνη τον καιρό του Παυσανία με το όνομα Αιγίαι, η οποία παρεδίδετο ότι ήταν οι Ομηρικές Αυγειαίς (Παυσανίας, ΙΙΙ, 21, 5). Το ίδιο ο Στράβων θεωρεί ότι οι Αυγειαίς είναι οι μετέπειτα Αιγαιές (παραλλαγή των Αιγιών – Στράβων VIII 364 C, 517.10 M). Δένει ως προς τις κατευθύνσεις που αναφέρει ο Όμηρος, Λας – Οίτυλο, Αμύκλες – Έλος, Βρυσέες – Αυγειές.

Κατά τον Έφορο (FrGrH 70F117 Jacoby) οι Δωριείς που κατέλαβαν τη Λακωνική διαίρεσαν σε έξι κέντρα την χώρα, χρησιμοποιώντας την προϋπάρχουσα Μυκηναϊκή κατανομή. Την Φάριν προώρισαν για ταμείο, θησαυροφυλάκιο, σαν στο κέντρο ενός κύκλου. Ο Στράβων την αναφέρει στην σειρά Σπάρτη – Αμύκλες – Φάρις που βρίσκεται στην μεσογαία κάτω και κατά μήκος του Ταϋγέτου (Στράβων VIII 363 C, 515. 12-3 M). Ταιριάζει να βρίσκεται δίπλα στο θολωτό τάφο («Θησαυρό») του Βαφειού. Ο λόφος παραδίπλα Παλαιοχώρι είναι ως ομφαλός μεσόμφαλης φιάλης, από πάνω του «βλέπεις» και αισθάνεσαι το «κοίλο» της κοίλης Λακεδαίμονος, κλείνει στην περιφέρεια του νότου από την σειρά των λόφων που την αποκλείουν από την θάλασσα, ο δε Ευρώτας δεν φαίνεται πού περνάει για να χυθεί στον πόντο.               

Μένει (με αυτήν την σειρά αρχίζοντας από την Φάρι) η Σπάρτη και η Μέσση του Ομηρικού Καταλόγου.

Η Δωρική Σπάρτη λογικό είναι να οικίστηκε δίπλα/κοντά στην Μυκηναϊκή που αναφέρει ο Όμηρος, την οποία ο Στράβων επιχειρηματολογεί δια μακρών ότι Ομηρικά ονομάζεται και Λακεδαίμων ειδικά ως οικισμός και διακριτά από την έννοια της χώρας. Η λατρεία του Μενελάου, το μοναδικό Ελληνικό αρχιτεκτονικό ziggurat εκεί και ο παρακείμενος μυκηναϊκός οικισμός στον ίδιο λόφο, κάνουν το Μενελάιον καλή υποψηφιότητα για την Ομηρική Σπάρτη.

Για την ταύτιση της Μέσσης ο Στράβων αναγνωρίζει μείζον πρόβλημα (VIII 364 C, 516-7 M). Δεν μπορεί να πρόκειται για την Μεσσόα, μια από τις πέντε τοπικές ωβές της Δωρικής Σπάρτης, είναι πολύ κοντά στην Σπάρτη-Μενελάιον. Βεβιασμένα είναι και απεγνωσμένα τα επιχειρήματα να θεωρηθεί η Μέσση συγκοπή της Μεσσήνης. Ίσως το αποτραβηγμένο και ως εν μυχώ της Πελλάνας προς την κοίλη Λακεδαίμονα (όπως το ανάλογο των Μυκηνών σε σχέση προς τον Αργολικό κάμπο, αν και βαρύτερης σημασίας τούτο) να εξηγεί και τον δυισμό της εξουσίας μεταξύ Τυνδάρεω και Ιπποκόωντα. Θα ταίριαζε τότε να είναι η Πελλάνα η Μέσση.

Το ονοματολογικό μάλιστα ενδέχεται να ενισχύει την ταύτιση. Η ρίζα του Πελλάνα ανάγεται πιθανόν στις λέξεις πελός, πελιός, πελλός, πελιδνός = σκοτειν?χρωμος, γκριζωπός, τεφρώδης, ωχρώδης, το ίδιο και πολιός, επίσης πελλ?ς ο γέρων (Ηρωδιανός Ι 55 Lentz).

[Cf. Ησύχιος s.vv. πέλλας και πέληος. S.v. πελείους: Κώοι και οι Ηπειρώται τους γέροντας και τας πρεσβύτιδας. Ο Στράβων εξηγεί ότι οι Πελειάδες της Δωδώνης δεν ήσαν περιστερές “αλλά γυναίκες γραίαι τρεις περί το ιερόν σχολάζουσαι”, διότι “φασί δε και κατά την των Μολοττών και Θεσπρωτών γλώτταν τας γραίας πελίας καλείσθαι και τους γέροντας πελίους”. VII Fr. 1a. -  “ότι κατά Θεσπρωτούς και Μολοττούς τας γραίας πελίας και τους γέροντας πελίους, καθάπερ και παρά Μακεδόσι. πελιγόνας γούν καλούσιν εκείνοι τους εν τιμαίς, καθά παρά Λάκωσι και Μασσαλιώταις τους γέροντας. οθεν και τας εν τη Δωδωναία δρυί μεμυθεύσθαι πελείας φασίν” VII Fr. 2].

Πέλλα και Πελλάνα θα ήσαν λοιπόν τα παλαιά και τετιμημένα μέρη. Αλλά πέλεια και πελειάς (και palumba) η περιστερά δια το χρώμα της και οι Πελειάδες της Δωδώνης δια το γήρας των. Όμως η Ομηρική Μέσση έχει το ορίζον επίθετο «πολυτρήρων», πολυπερίστερη. Είναι λοιπόν η Πελλάνα.

Θα ενδιατρίψω στην πολιτισμική και θρησκευτική φυσιογνωμία της περιοχής του Ξηροκαμπιού στην αρχαιότητα. Η λατρεία του Διονύσου στις ερειπωμένες Βρυσέες (Παυσανίας, ΙΙΙ, 20, 3) και της Ελευσινίας Δήμητρος στα Καλύβια της Σοχάς σε συνδυασμό προς τις λατρείες του Έλους (Παυσανίας, ΙΙΙ, 20, 5-7) θα μας απασχολήσουν ιδιαιτέρως, όπως και του Διός Μεσσαπέως.. Η σχέση και αντίθεση της Λελεγικής και Αχαϊκής προς την Δωρική θρησκευτικότητα θα αποκαλυφθεί έτσι καλύτερα.

 

-------

 

Η ομιλία θα γίνει την Κυριακή 24 Ιουνίου στις 7 το βράδυ, στο Πνευματικό Κέντρο Ξηροκαμπίου. Ο θεματικός τίτλος είναι:

 

Οι Ομηρικές Βρυσέες,

το Μυκηναϊκό Κέντρο στον Άγιο Βασίλειο Ξηροκαμπίου

και η Θρησκευτικότητα στους Πρόποδες του Ταλετού

 

Η εκδήλωση είναι αφιερωμένη στο Ξηροκάμπι, τις αρχαίες Βρυσέες, και στην περιοχή του.

Η είσοδος είναι ελεύθερη και η ομιλία ανοικτή σε συζήτηση.

Τα οργανωτικά και ο τόπος πραγματοποίησης της εκδήλωσης θα γνωστοποιηθούν εγκαίρως.

 

-------

ΠΡΟΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΧΩΡΟΛΟΓΙΚΗΣ, ΔΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΡΓΟΛΙΔΑ 

 

Το τριήμερο 6-8 Ιουλίου θα έχουμε χωρολογική συνάντηση στην Αργολίδα. Το Σάββατο 7 Ιουλίου το βράδυ θα παρακολουθήσουμε την παράσταση του Αγαμέμνονα του Αισχύλου στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Θα συζητήσουμε το έργο υπό το πρίσμα των αναλύσεων του τραγικού που κάναμε στις συναντήσεις των Πατρών κατά την συγκριτική μελέτη των τριών πολιτισμών. Θα επισκεφθούμε επίσης το Ηραίο για να μιλήσουμε πάνω στην φύση της λατρείας της Ήρας. Το πλήρες Πρόγραμμα θα κοινοποιηθεί εν καιρώ.

Όποιος ενδιαφέρεται να συμμετάσχει ας επικοινωνήσει μαζί μου.


Οδός Εμπόρων