«Εικόνες Μητρότητας», από τον Γεώργιο Κόρδη

Όμορφο έργο, με τον τρόπο το δικό του φτιαγμένο με λεπτότητα και ευαισθησία χρωματική και με ωραία απόδοση της σχέσης μητέρας και παιδιού.

Όμως και παρότι κρατεί σε μεγάλο βαθμό τον τύπο της Γλυκοφιλούσας εικόνα δεν είναι. Είναι ίσως ένα έργο θρησκευτικού θέματος, αλλά όχι έργο που θα μπορούσε να έχει λειτουργία σε μια χριστιανική Εκκλησία.

Όχι πως δε έχει αίσθημα, και δεν προκαλεί συναισθήματα και «ανάταση» κατά πως λένε, ίσως και κάποιου είδους συναισθηματική «κατάνυξη».

Άλλο πράμα όλα αυτά κι άλλο η λειτουργία της εικόνας.

Είναι  αμέσως εμφανές πως ο  τρόπος που στήνεται η σύνθεση στοχεύει στο να δείξει την αγάπη και τρυφερότητα της μητέρας στο παιδί της. Το κρατεί απαλά, και του χαϊδεύει τρυφερά το κεφαλάκι του έχοντας κλειστά μάτια βυθισμένη απόλυτα στην σχέση και δη στην στιγμή αυτή.

Αυτό όμως την κάνει αμέσως να μην λειτουργεί ως εικόνα. 

Στην βυζαντινή ορθόδοξη εικόνα της βρεφοκρατούσας Παναγίας δεν καταγράφεται απλώς η σχέση μητέρας και παιδιού Χριστού. Γράφεται η σχέση αυτή ως προς την Εκκλησία, ως γεγονός δηλαδή που αφορά τον άνθρωπο καθολικά, την ανθρώπινη φύση, όλους τους ανθρώπους δηλαδή των εποχών.

Γιαυτό και η σύνθεση παρότι καταγράφει την σχέση μητέρας παιδιού δεν εξαντλείται σε αυτήν. Δεν υπερτονίζει, χωρίς και να εξαλείφει, τον συναισθηματικό τους δεσμό και στέκεται περισσότερο να δείξει με ιεροπρέπεια το πως μια γυναίκα κρατεί στα χέρια της με ιεροπρέπεια το παιδί που γέννησε με θαυμαστό τρόπο, τον υιό και Θεό της. Έτσι πολλές φορές δεν κοιτάζονται καν μεταξύ τους αλλά κοιτάζουν προς τα «έξω» προς το μέρος των πιστών-θεατών για να δειχτεί ακριβώς πως αυτό που εικονίζεται είναι μια υπόθεση που συμπεριλαμβάνει όλους τους άλλους, όλους τους ανθρώπους.

Προς την επίτευξη μάλιστα αυτού του σκοπού χτίζεται δομικά η σύνθεση στην βάση ενός ρυθμού σε χιαστί άξονες. Έτσι δείχνεται ότι η ένωση εικονιζομένου γεγονότος και θεατών είναι δομικό γεγονός κι  όχι  προσωπικό  συναισθηματικής φύσεως  επίτευγμα  κάποιων πιστών.

Με εικαστικό τρόπο φανερώνεται πως η εικόνα της βρεφοκρατούσας μητέρας δεν είναι μια χαριτωμένη σκηνή αλλά η εικαστική αποτύπωση της χριστιανικής πίστης πως ο Θεός γεννήθηκε από μητέρα, πως πήρε σάρκα και οστά, ανέλαβε στην υπόστασή του την ανθρώπινη φύση και ένωσε διαπαντός τον άνθρωπο με τον Θεό και τον έσωσε σε αυτήν την ενότητα.

Γεώργιος Κόρδης, kordis.gr

Κ. Παρθένη  Εικόνα Βρεφοκρατούσας Παναγίας
και Παναγία του Βλάντιμιρ, 12 αι. από την Κωνσταντινούπολη