«Ημερολόγιο Δήμου Σπαρτιατών 1996», από τον Βαγγέλη Μητράκο

Εντυπώσεις εκδρομέων εκ Σπάρτης εκ της παρά τον Ευρώταν κολυμβητικής λίμνης Ματάλα

«Επέστρεψεν εις τας Αθήνας  με τα καλλιτέρας των εντυπώσεων δια τας προόδους της Σπάρτης, μία μικρά ομάς εκδρομέων, ήτις είχεν επισκεφθή την παρελθούσαν εβδομάδα την Σπάρτην και τα αξιοθέατα αυτής μέρη κατάπληξιν δε και θαυμασμόν τους επροξένησεν η παρά τας όχθας του ιστορικού Ευρώτα κολυμβητική λίμνη, η κατασκευασθείσα δαπάναις του φιλοπροόδου και αξίου παντός επαίνου εν Αθήναις ιατρού ψυχαναλύτου κ. Γεωργίου Ματάλα, με την θαυμασίαν αμμουδιάν της και τα καμπίνας της, και την πέριξ αυτής φυσικήν καλλονήν  της. Κατενθουσιασμένοι δε από το ωραίον τούτο έργον, ομιλούσαν με τα κολακευτικώτερα λόγια περί της πόλεως Σπάρτης ήτις  είχεν την ευτυχίαν, πρώτη απ’ όλας τας επαρχίας να αποκτήση μίαν τοιαύτην λίμνην, αλλά και δια τον φιλοπρόοδον συμπολίτην μας κ. Γεώργιον Ματάλαν, όστις χάριν ενός εκπολιτιστικού και χρησίμου έργου δια την Σπάρτην, δεν εφείσθη κόπων και δαπανών, δια να κατασκευάση την ωραίαν ταύτην λίμνην, η κατασκευή της οποίας από απόψεως προόδου και πολιτισμού ετίμησεν τον τόπον μας. Τον ενθουσιασμόν όμως των εκδρομέων εμετρίασεν η τακτική των  Σπαρτιατών, διότι ενώ ούτοι έπρεπε κατά τας εσπερινάς ώρας να συχνάζουν όλοι εκεί, όπου υπάρχει και θαυμασία πίστα δια χορόν, ατυχώς ούτοι περιορίζονται και ψυχαγωγούνται εντός της πόλεως. Ας ελπίσωμεν ότι οι Σπαρτιάται θα υποστηρίξουν το θαυμάσιον τούτο έργον του ιατρού κ. Ματάλα, ούτως ώστε  δια της υποστηρίξεως αυτών και δια της τελειοποιήσεως της λίμνης, να καταστή το κέντρον τούτο κατά τους θερινούς μήνας το μοναδικόν κέντρον ψυχαγωγίας των Σπαρτιατών». 

(Επισήμανση συντάκτου: Οι Σπαρτιάτες ΚΑΙ τότε, όπως ΚΑΙ σήμερα, δεν ξεκολλούσαν από την πλατεία, για κανένα λόγο!)

Το πανέμορφο και πρωτότυπο αυτό ημερολόγιο του 1996 ξεκινούσε (κι αυτό) με ένα εξαιρετικό  εισαγωγικό κείμενο του δημάρχου Δημοσθένη Ματάλα, το οποίο (όπως και το προηγούμενο) έβαζε το δάχτυλο  «επί τον τύπον των ήλων», με στόχο την ευαισθητοποίηση των πολιτών αλλά και των δημοτικών αρχόντων, ώστε «να αποφευχθούν στο μέλλον κάποιες «πράξεις ή παραλείψεις» που θα σημάδευαν αρνητικά την μορφή της πόλης μας». 

1996: «ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ ΣΠΑΡΤΗΣ … Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ»

Στην περυσινή έκδοση του ημερολογίου και στο τέλος του εισαγωγικού σημειώματος, διετύπωνα την άποψη και συγχρόνως εξέφραζα την ευχή «…η προσπάθεια να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια, έτσι ώστε να συμπληρωθεί το φωτογραφικό υλικό που απεικονίζει την Σπάρτη  του παρελθόντος, για να αποτελέσει αφ’ ενός μέτρο σύγκρισης με το παρόν, κυρίως  όμως  παράδειγμα προς αποφυγήν ορισμένων πράξεων και ενεργειών … στο μέλλον…». Κι ακόμη, κάπου στο ίδιο κείμενο έγραφα πως: « …η έκδοση του ημερολογίου στοχεύει επίσης στο να θυμηθούν οι παλαιότεροι, αλλά και στο να πληροφορηθούν οι νεώτεροι». 

Ομολογώ, πάντως, ότι δεν είχα συνειδητοποιήσει και συνεπώς να προβλέψω την τεράστια ζήτηση του ημερολογίου. Έλαβα επιστολές από …τα πέντε άκρα της γης …από «Σπαρτιάτες του χθες» που πληροφορήθηκαν την φωτογραφική αναδρομή στην πανέμορφη Σπάρτη του παρελθόντος, και που εναγώνια ζητούσαν να τους αποσταλεί το ημερολόγιο. 

Έτσι αποφασίστηκε η φετινή  έκδοση του ημερολογίου. «Ημερολογίου Σπάρτης», λοιπόν, «η συνέχεια». Αυτή τη φορά η αναδρομή ξεκινά από το τέλος του περασμένου αιώνα με το δημοτικό συμβούλιο της περιόδου εκείνης και συνεχίζεται στην Σπάρτη  και τα αξιοθέατά της στις αρχές του αιώνα μας. Συγχρόνως, όμως, κάθε φωτογραφία συνοδεύεται από ένα κείμενο εποχής, διατυπωμένο σε γλώσσα εκπληκτικής, κατά την άποψή μου, ωραιότητας και πληρότητας, χωρίς την «ξύλινη επένδυση» και τους ξενόφερτους ιδιωματισμούς της «σύγχρονης» ελληνικής …διαλέκτου. 

Από τις φωτογραφίες, λοιπόν, και με την βοήθεια των κειμένων από τοπικές εφημερίδες της εποχής πληροφορούμεθα ότι:

«…Η Δημοτική Εκλογή του ημετέρου Δήμου, αρξαμένη την 7ην φθίνοντος ήδη μηνός (Ιούλιος 1891) επερατώθην την δείλην της επομένης, διακοπείσα δι’ έλλειψιν εκλογικών σφαιριδίων …κλπ».

Κι ακόμη ότι:

«…Μετά μικρόν αποπερατούται η οικοδομή του Νέου Δημαρχείου. Υπολείπεται δε νυν η λιθόστρωσις των εσχάτως ισοπεδοθεισών κεντρικοτέρων οδών …κλπ». Αυτά και πολλά  άλλα, άκρως ενδιαφέροντα. Η συνέχεια όμως στις σελίδες του ημερολογίου.

Θα ήταν όμως παράλειψη να μην αναφερθώ στον τρόπο που αντέδρασε η νεολαία στην έκδοση του φωτογραφικού χρονικού της Σπάρτης του χθες. «Οι Σπαρτιάτες του αύριο» προμηθεύτηκαν ομαδικά το ημερολόγιο και, λογικά και ανθρώπινα, διετύπωσαν τους προβληματισμούς τους:

• Ήταν πράγματι έτσι η Σπάρτη παλιότερα;
• Κι αν πράγματι ήταν έτσι, γιατί αφήσατε να πάρει τη σημερινή μορφή της;
• Τι κάνατε όταν η τσιμεντοποίηση άρχισε … να «κυριεύει» την πόλη μας;

Αλήθεια, τι κάναμε;

Αμείλικτα ερωτήματα και συγχρόνως αδυναμία λογικής απάντησης. Το σίγουρο όμως είναι ότι ένας εκ των στόχων επετεύχθη: Οι παλιότεροι θυμήθηκαν, κυρίως όμως ευαισθητοποιήθηκαν οι νέοι μας. Αν αυτή η προσπάθεια βοηθήσει στο να αποφευχθούν στο μέλλον κάποιες «πράξεις και παραλείψεις» που θα σημάδευαν αρνητικά, την μορφή της πόλης μας, τότε και ο άλλος στόχος θα είχε επιτευχθεί και, βεβαίως, η ικανοποίηση θα είναι μεγαλύτερη για όλους εκείνους που συνετέλεσαν, ο καθένας με τον τρόπο του, στην έκδοση αυτού του ημερολογίου. 

Τέλος, θέλω για άλλη μια φορά να ευχαριστήσω τον Βασίλη Γεωργιάδη και τον Παναγιώτη Μηνακάκη που επιμελήθηκαν και της φετινής έκδοσης και, βεβαίως, τον Φωτογραφικό Οίκο Γεωργιάδη για την παραχώρηση και αυτού του υλικού από το πολύτιμο για την πόλη μας αρχείο του.

Καλή Χρονιά, λοιπόν, και του Χρόνου έπεται …συνέχεια.

Δημοσθένης Α. Ματάλας

Αυτά έγραφε ο «αθεράπευτος Σπαρτιάτης» Δημοσθένης Ματάλας, στο ημερολόγιο του 1996.

Μπροστά στις προκλήσεις των καιρών, ας κρατήσουμε ως παρακαταθήκη μας την αγωνία του για το μέλλον αυτής της πόλης που αγαπάμε και στην οποία ζούμε.

Το οδυνηρό ερώτημα του Δημάρχου Δημοσθένη Ματάλα: «Αλήθεια τι κάναμε;» ας είναι διαρκής οδηγός και πυξίδα μας  για τον τρόπο που φερόμαστε σ’ αυτήν την ιστορική πόλη και μέτρο ευθύνης για «πράξεις και παραλείψεις» που ενδεχομένως θα την σημαδέψουν αρνητικά, θα αλλοιώσουν τη φυσιογνωμία και την ταυτότητά της και θα διαρρήξουν τη σύνδεσή της με το παρελθόν και την ιστορική διαδρομή της. 

«Αλήθεια τι κάναμε;»

«Αλήθεια τι κάνουμε;»

«Αλήθεια τι θα κάνουμε;»

Σπάρτη 14-4-2021
Βαγγέλης Μητράκος