(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76957-xanadiabazontas-ton-gioungk-a-gia-tin-kaluteri-katanoisi-tou-anthropou---meros-vii/ ) Δύο παραδείγματα ερμηνείας ονείρων που  αναφέρει χαρακτηριστικά ο Γιούνγκ         Ο Γιουνγκ θεράπευσε κάποιον που ήταν πολύ εγωϊστής. Ο αλαζονικός κύριος είχε εμπορικό κατάστημα μαζί με τον μικρότερο αδελφό του. Δεν τα πήγαιναν καλά. Οι σχέσεις τους δεν ήταν παρά καθημερινές συγκρούσεις. Αυτή η ένταση των σχέσεων ήταν το κύριο αίτιο της νεύρωσης του μεγαλύτερου αδελφού. Ο άρρωστος έλεγε τα πάντα στο γιατρό, αλλά τίποτα δεν έδειχνε ποιός ήταν ο πραγματικός λόγος που οι δυο αδελφοί δεν τα πήγαιναν καθόλου καλά. Κατηγορούσε για πολλά πράγματα τον νεώτερο αδελφό, ακόμη και για τη νοημοσύνη του που την έβρισκε πολύ χαμηλή. «Ήταν έ...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76932-xanadiabazontas-ton-gioungk-a-gia-tin-kaluteri-katanoisi-tou-anthropou---meros-vi/ )     … Αυτή, λοιπόν, είναι μία βασική διάκριση των ονείρων. Στα προσωπικά όνειρα μπορούμε να κατατάξουμε και εκείνα τα όνειρα που έχουν αφορμή κάποιο οργανικό ερεθισμό κατά τη διάρκεια του ύπνου, όπως είναι ένας ανεπαίσθητος θόρυβος, κάποιο τσίμπημα εντόμου, ή κρύωμα μέλους του σώματος. Και αυτά τα όνειρα προέρχονται από το προσωπικό ασυνείδητο. Έχουν μια μικρή σχέση με το οργανικό αίτιο που τα προκάλεσε. Τέτοια ή παρόμοια όνειρα έχουμε ιδεί σχεδόν όλοι. Έχουμε ιδεί πως πέφτουμε π.χ. από ψηλά. Η αιτία του ονείρου αυτού είναι η άβολη στάση του σώματός μας κατά τον ύπνο ή ότι το χέρι ή το πόδι μας κρεμόταν από το κρεβάτι, Λόγω κορεσμ...

Ο τρίτος, ο τρυφερότερος, απαλά αγκάλιασε το κουρασμένο φεγγαράκι για να ξαποστάσει από την ολονυχτία του

Πάνε χρόνια τώρα που ένας φίλος κανονικός είχε την ιδέα να εκθέσουμε κάπου μαζί σε ένα ωραίο χώρο στην Βόρεια Ελλάδα. Με ζήτησε λοιπόν να φτιάξω κάτι με φυτά. Εγώ δεν ξέρω από αυτά όποτε σκαρφίστηκα και έφτιαξα τρείς κυπάρισσους λυγερούς που λικνίζονται αγέρωχοι, υπομονετικοί και ωραία άφοβοι μέσα σε ανέμους παιχνιδιάρικους και στα στοιχεία της φύσης. Τρείς κυπάρισσους παρατακτικούς που παρίστανται ενώπιον και που φτιάχνουν μια παρουσία όμορφη έτοιμη να υποδεχτεί και να αγκαλιάσει πλάσματα και όνειρα και υποσχέσεις αιωνιότητας. Έτσι ο πρώτος Κυπάρισσος δέχεται έναν άγουρο που πάει να πιάσει-χωρίς να ξέρει το γιατί-τη φωλιά των πετεινών του ουρανού. Ο δεύτερος έχει απλωθεί επιδέξια και στρώθηκε διάπλατα να κοιμηθούν επάνω του οι ερωτευμένοι του κόσμου και ο τρίτος, ο τρυφερότερος, απαλά...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76901-xanadiabazontas-ton-gioungk-a-gia-tin-kaluteri-katanoisi-tou-anthropou---meros-v/ )   Καταγωγή και διάκριση των ονείρων Τα όνειρα μπορούμε να τα διακρίνουμε, ανάλογα με την προέλευσή τους, το περιεχόμενό τους. Βέβαια όλα τα όνειρα προέρχονται από το ασυνείδητο, ανεβαίνουν στη συνείδηση, η οποία είναι ένα εποικοδόμημα πάνω από το ασυνείδητο. Ακολουθώντας τον Γιουνγκ θα τα διακρίνουμε σε προσωπικά όνειρα και συλλογικά όνειρα, πολύ σχηματικά βέβαια, για να μας διευκολύνει η διάκριση στη συζήτησή μας. Ουσιαστικά δεν υπάρχουν σαφείς διαχωριστικές γραμμές μεταξύ τους, όπως δεν υπάρχει σε όλες τις ψυχοσωματικές λειτουργίες. Στη ζωή γενικά δεν υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές. Υπάρχει διαρκής αλληλοδιείσδυση. Γι’ αυτό κ...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76891-xanadiabazontas-ton-gioungk-a-gia-tin-kaluteri-katanoisi-tou-anthropou---meros-vi/ )       … «Το όνειρο είναι ένα φυσικό γεγονός και δεν υπάρχει κανένας λόγος ευδιάκριτος για να υποθέσουμε ότι είναι μια πανούργα έμπνευση που αποβλέπει να μας ξεγελάσει. Το όνειρο έρχεται, όταν η συνείδηση και η βούληση, κατά μέγα μέρος, έχουν ατονήσει… Τα όνειρα αποτελούν πηγή πληροφοριών για το τί συμβαίνει στο ασυνείδητό μας. Είναι ο μόνος μάλιστα τρόπος τα όνειρα και η κατά το δυνατόν ερμηνεία τους για να ανασύρουμε περιεχόμενα από το ασυνείδητο, ιδιαίτερα του ομαδικού ασυνείδητου, τα οποία είναι και απόδειξη για την ύπαρξή του». Από την άποψη αυτή τα όνειρα είναι αναμφισβήτητα προϊόντα ασυνείδητης ψυχικής δραστηριότητας. Γενν...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76865-xanadiabazontas-ton-gioungk-a-gia-tin-kaluteri-katanoisi-tou-anthropou---meros-iii/ )        Τί είναι τα όνειρα; Η σημασία τους για την Ψυχολογία   Κάποιο πρωϊνό, στο σπίτι, διηγηθήκαμε ένα όνειρο. Ένα όνειρο που ίσως μας τρόμαξε, που μας έβαλε σε σκέψεις ή που ήταν ένα όνειρο ευχάριστο. Ο επιστημονισμός, η πεποίθηση ότι τα πάντα, στη φύση και στον άνθρωπο, εξηγούνται λογικά και μόνο, ότι δηλαδή τα πάντα ερμηνεύει η φυσικομαθηματική λογική του τύπου 2+2=4, δεν καταδέχτηκε να ασχοληθεί με το όνειρο. Από τον περασμένο αιώνα η επιστήμη δεν έδωσε στο όνειρο καμιά σημασία. Θεώρησε τα όνειρα ως «αλλόκοτα δημιουργήματα σωματικών ερεθισμών». Συμβαίνει λοιπόν να έχουμε όνειρα παράξενα και θαυμάσια, εξαιρετικής ομορφιάς...

Ήταν ανθρώπινοι. Με τα πάθια τους, τις λύπες τους, τις πτώσεις τους, τις ελπίδες τους, τα κοσμικά τους όνειρα και τις επιθυμίες όλων των λογιών.

Εργαζόμενος συχνά μέσα στις συνθήκες της οικοδομής σκονισμένος, ιδρωμένος και λερός σκέφτομαι πως κάπως έτσι θα ήταν και με τους παλιούς μαστόρους για τους οποίους ο νους και η φαντασία μας έχει άλλη, κάπως πλασματική  εικόνα. Βλέποντας το εξαίσιο έργο τους, το συχνά αριστουργηματικό, σχηματίζουμε την εντύπωση πως κάποιοι άψογοι, αμόλυντοι και αιθέριοι άνθρωποι που ευωδίαζαν τα έκαναν όλα ετούτα. Νομίζουμε, παρασυρμένοι από την ωραιότητα των έργων τους πως  δεν  ήσαν καν άνθρωποι εκείνοι που έκαναν τα εξαίσια που θαμπώνουν  τα μάθια μας κι εκστασιάζουν το νου μας. Σα να τα έκαναν άγγελοι ουράνιοι κι όχι άνθρωποι μικτοί και κεκραμμένοι σαν εμάς. Κι όμως θαρρώ πως κάπως έτσι θα ήταν κι εκείνοι όπως όλοι οι άνθρωποι. Ήταν ανθρώπινοι. Με τα πάθια τους, τις λύπες τους, τις πτώσεις τους, τ...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

( Συνέχεια από το προηγούμενο) https://www.spartorama.gr/articles/76844-xanadiabazontas-ton-gioungk-a-gia-tin-kaluteri-katanoisi-tou-anthropou---meros-ii/#google_vignette           Η θρησκευτικότητα είναι λειτουργία της ανθρώπινης ψυχής τόσο αρχαία, όσο και ο άνθρωπος     Ο Γιουνγκ, σε αντίθεση προς τον Φρόϋντ, παραδέχεται απερίφραστα ότι η θρησκευτικότητα και η ηθική συνείδηση είναι έμφυτα στον άνθρωπο, και τούτο, ανεξάρτητα από το πρόβλημα υπάρξεως ή όχι του Θεού. Αναγνωρίζει δηλαδή ότι η θρησκευτικότητα, η έννοια του Θεού και ο ηθικός νόμος αποτελούν συστατικά της ανθρώπινης ψυχής και σε καμία περίπτωση δεν είναι εξαγνισμός της λίμπιντο ούτε επιφαινόμενο κοινωνικό ή ιστορικό. «Οφείλω», λέει ο Γιουνγκ, «να επαναλαμβάνω πάντοτε ότι ούτε ο ηθικός ούτε η έννοια του Θεού ούτε οιαδή...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76818-xanadiabazontas-ton-gioungk-a-gia-tin-kaluteri-katanoisi-tou-anthropou/ ) Ο ίδιος αυτός μεγάλος ψυχίατρος και ψυχολόγος, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, το 1956, θέτει το δραματικό ερώτημα: Τί θα φέρει το μέλλον; Πολιτική, οικονομική και πνευματική ανασφάλεια στην Ευρώπη. Υπάρχει μια ευρεία ζώνη απουσίας συνείδησης, που δεν υπόκειται δηλαδή στη συνειδητή κριτική και έλεγχο και είναι η ζώνη αυτή επομένως ανοιχτή σε κάθε είδους… «Η πνευματική φτώχεια», υπογράμμιζε ο Γιούνγκ, «η αποβλάκωση και η ηθική κατάπτωση αντικαθιστούν την πνευματική και ηθική πρόοδο και δημιουργούν μαζική ψύχωση, που μόνο σε καταστροφή μπορεί να οδηγήσει». Ήδη πολύ πριν από τον Γιούνγκ, στον 19ο αιώνα, υπήρξαν κάποιοι, λίγοι βέβαια, που ε...

Γιατί οι κάλτσες πρέπει να είναι έργα τέχνης πάντα και κόσμημα των ποδιών που πρέπει να τιμώνται

Pair of thieves. Τις βρήκα σε ενα αμερικάνικο σούπερ μάρκετ σε  μια επαρχιακή πόλη. Τις ερωτεύτηκα αμέσως. Ίσως να βοήθησε  κι ο χειμώνας που ρήμαζε τα κόκκαλα και τις αδύναμες ψυχές.  Αυτό που αγάπησα σε αυτές αρχικά ήταν τα χρώματα. Αλιζαρίνη και Γαλάζιο Ίντιγκο. Και τα δύο εξασθενημένα χρώματα στα όρια της μετάβασής τους σε κάτι άλλο. Σαν να έχουν παραιτηθεί και παραδεχτεί πως δεν έχει πιά νόημα να το παλεύουν και εύκολα θα δέχονταν να μεταπηδήσουν στο μώβ ή σε κάποιο άλλο πεθαμένο και ουδέτερο γκρί. Μ άρεσε αυτή η παρακμή και η παραίτηση που έβγαζαν τα χρώματα ώσπου σιγά σιγά άρχισα να παρατηρώ τις  σχέσεις των σχημάτων και του χρώματος και τις μικρές εκπλήξεις που έκρυβαν και ξετρελάθηκα τελείως μαζί τους. Ολα είναι οργανωμένα σε τρίγωνα μικρά και μεγάλα, ισοσκελή και μη που ό...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

Τις σημερινές «προηγμένες» κοινωνίες τις συγκλονίζουν ανησυχητικά φαινόμενα, συμπτώματα κρίσης, κλίμα μαρασμού και διαφθοράς, πλήξη, αναισχυντία, αίσθηση του κενού, ψυχική ερημία, απανθρωπιά. οι ψυχικές διαταραχές απλώνονται σαν επιδημία, εύκολα και γρήγορα. Μέσα στην οικονομική και ψυχική ασφυξία, κανείς σήμερα δεν μένει ανεπηρέαστος. Αλλά τί σχέση, θα ρωτήσει κάποιος, μπορεί να έχει το μεμονωμένο άτομο, αυτή η συγκεκριμένη προσωπικότητα, με την ανάγκη και τον κίνδυνο των πολλών; Ο Γιούνγκ λέει ότι και η μεμονωμένη προσωπικότητα δεν παύει να αποτελεί μέρος του συνόλου, να αναπνέει δηλαδή την ίδια μολυσμένη ατμόσφαιρα και σαν τέτοια, είναι εκτεθειμένη στους ίδιους κινδύνους. Έπειτα καθένας μας διαπιστώνει καθημερινά, ότι ένας ιδεολογικός κατακλυσμός, ένας κατακλυσμός γνώσεων πλημμύρισε τ...

Μονάχα οι άνθρωποι κατασκευάζουν απόλυτα ευθείες γραμμές οι οποίες είναι ακοινώνητες και μοναχικές αφού η ίδια η φύση τους δεν επιτρέπει να σχετιστούν και να φτιάξουν κοινωνία

Η φύση πιθανότατα δεν έχει ευθείες γραμμές. Η απόσταση ανάμεσα σε δύο σημεία στην φύση δεν γίνεται με μια κίνηση σε ευθεία γραμμή αλλά σε τεθλασμένη γραμμή, η οποία κάθε φορά ακουλουθεί μοναδική διαδρομή μία από τις άπειρες που μπορεί να ακολουθήσει. Η διαμόρφωση της κίνησης αυτής των τεθλασμένων γραμμών γίνεται με την επίδραση άπειρων παραγόντων που μεταβάλλονται αενάως και ποτέ δεν δίνουν το ίδιο αποτέλεσμα. Και οι γραμμές της φύσης, οι τεθλασμένες, είναι ελαστικές και καταδέχονται την σχέση και πλάθονται αναλόγως χωρίς να σπάσουν. Βρίσκουν τρόπους να ρυθμίζονται, να ζυγίζουν τις πιέσεις και να κυλούν μέσα σε αυτές όπως το νερό μέσα στην φύση, όπως ο θυμός στις ψυχές των παιδιών. Οι ευθείες γραμμές μάλλον δεν υπάρχουν στην φύση. Μονάχα οι άνθρωποι κατασκευάζουν απόλυτα ευθείες ...

Όλοι έχουν περάσει Καλοκαίρια και Χειμώνες κι έχουν χαρεί στον ερχομό της Άνοιξης χαϊδεύοντας αγριολούδοα που απλόχερα και χαριστικά έδωσε ο θεός στον κόσμο

Όλοι μάλλον οι άνθρωποι έχουν στιγμές χαράς. Σε όλους όμως αυτές διαφέρουν. Άλλοι ευ-χαριστιούνται με πολύτιμα κι ακριβά πράγματα. Με ταξίδια, συντρόφους εξωτερικής ωραιότητας, σπάνια αποκτήματα, ηδονές εξαίσιες, πρωτόγνωρες εμπειρίες, εξωτικές γεύσεις. Πολλοί χαίρονται απλώς για όσα δεν μπορούν να έχουν οι άλλοι, οι πολλοί των ανθρώπων που δεν έχουν μήτε τα χρήματα μήτε τις γνώσεις, ούτε την επιτηδειότητα  για κάτι τέτοιο. Συχνά οι άνθρωποι αυτοί που θαρρούν πως υπερέχουν των άλλων νομίζουν εαυτούς τυχερούς και έχουν την ψευδαίσθηση πως οι άλλοι, οι κοινοί των ανθρώπων, είναι δυστυχείς που δεν μεταλαμβάνουν στα πλούτη και στις ηδονές τους. Δεν είναι όμως έτσι η ζωή, μήτε όλοι οι άνθρωποι είναι πλανεμένοι. Όλοι, μάλλον, οι άνθρωποι βρίσκουν χαρές σε αυτή τη ζωή, είναι ώρες όπου...

Πολλά με γοήτεψαν στην γραφή του αλλά πάνω από όλα ο τρόπος που κατανόησε το ανθρώπινο πρόσωπο μέσα στην ερωτική του σχέση με τον άλλο και τον Θεό

Τον Χρήστο Γιαννάρα τον ξέρω μέσα από τα γραπτά του όσο θυμάμαι τον εαυτό μου να σκέφτεται σε επίπεδο θεολογίας και Φιλοσοφίας. Διάβασα στην νιότη μου πολλά από τα βιβλία του και έπαθα πολλά με όσα αναφέρει σε αυτά. Πολλά με γοήτεψαν στην γραφή του αλλά πάνω από όλα ο τρόπος που κατανόησε το ανθρώπινο πρόσωπο μέσα στην ερωτική του σχέση με τον άλλο και τον Θεό. Ο τρόπος αυτός με σημάδεψε βαθιά και ήταν μια από τις βάσεις που στηρίχτηκα για να ερμηνεύσω την Ορθόδοξη ζωγραφική και κυρίως για να κατανοήσω την «Βυζαντινή» εικαστική κατασκευή και το πώς της λειτουργίας των σχέσεων γραμμών και χρωμάτων  μέσα στο ζωγραφικό γεγονός. Η προσπάθεια του επίσης να αποθρησκιοποιήσει το Εκκλησιαστικό Ευχαριστιακό γεγονός με βοήθησε να πλησιάσω την Βυζαντινή ζωγραφική με άλλους όρους μακρυά από τη...

Όλοι οι άνθρωποι τον ίδιο κόσμο κοιτούν, με τα ίδια μάτια βλέπουν αλλά αλλιώς θεωρούν

Όλοι οι άνθρωποι κοιτάζουν καθημερινά  ίδια πράγματα, τον ίδιο κόσμο παρατηρούν και θεωρούν. Μα ο καθένας αλλιώς βλέπει, στα ίδια πράγματα αλλά βλέπει και την σύνθεση τους διαφορετικά κάνει στο νου και φέρνει στη ζωή του. Κι ετούτο δεν είναι κάποια παραξενιά της φύσης, καμιά ιδιοτροπία ούτε κανένα ξεχωριστό χάρισμα που διαθέτουν κάποιοι σε βάρος άλλων που είναι δήθεν στερημένοι. Όλοι οι άνθρωποι τον ίδιο κόσμο κοιτούν, με τα ίδια μάτια βλέπουν αλλά αλλιώς θεωρούν. Απλά δεν είναι  τα μάτια που κοιτούν αλλά ολόκληρος ο άνθρωπος με την ψυχή του και την καρδιά του και όλες τις εμπειρίες  του σώματος κι όλης του ζωής. Έτσι άμα κοιτά κάποιος βλέπει τα πάντα μέσα από όσα έχει ζήσει αλλά και μέσα από όσα η καρδιά του αγαπά και όσα η ψυχή νοσταλγεί να φτάσει. Η εικόνες που ο άνθρωπος φτιάχν...

Έστησαν το Ρεμπέτικο τραγούδι και σταμάτησαν, έστω πρόσκαιρα, την άνευ όρων παράδοση στον εκδυτικισμό που έφτασε με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους και ζητούσε να αφανίσει κάθε τι που θύμιζε τον παλιό τρόπο, τον ελληνικό τρόπο

Ο Μάρκος και η παρέα του έκανα άθελά τους μια επανάσταση. Άθελά τους την έκαναν γιαυτό και πέτυχε. Δεν την προγραμμάτισαν ούτε και ζητούσαν τίποτα από αυτήν. Απλά ακολούθησαν την καρδούλα τους και κυρίως το κορμί τους κι έφτιαξαν το Ρεμπέτικο τραγούδι. Έστησαν το Ρεμπέτικο τραγούδι και σταμάτησαν, έστω πρόσκαιρα, την άνευ όρων παράδοση στον εκδυτικισμό που έφτασε με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους και ζητούσε να αφανίσει κάθε τι που θύμιζε τον παλιό τρόπο, τον ελληνικό τρόπο όπως αυτός είχε δομηθεί μέσα στις χιλιετίες από τα Μινωικά χρόνια μέχρι τις ζωγραφιές του Θεόφιλου. Ο Μάρκος και η τετράς του Πειραιά έκαναν μίαν επανάσταση και ξεκίνησαν να τραγουδάνε για τους απλούς ανθρώπους με τα πάθη τους, τις αδυναμίες του, τα σκοτάδια τους, τις πτώσεις τους, αλλά και για τις αγάπες τους,...

Έχουν πλέον χαθεί οι γενεές εκείνες των μαστόρων που ήξευραν να ξεχνούν τον εαυτό τους και να υπηρετούν την ζωγραφιά τους και την αρτιότητας της

Στα μέσα του 18ου αιώνα, στην Δυτική Ευρώπη παλεύουν με τον «ρεαλισμό» και τον αναφαινόμενο ρομαντισμό, με κραυγαλέες και επιτηδευμένες εικαστικές λύσεις  που προσπαθούν να συγκινήσουν και να πείσουν υποβάλλοντας τον θεατή και κατευθύνοντας το νου και την καρδιά του. Ήδη από την «Αναγέννηση» στην Δύση οι ζωγράφοι,  κι όχι μόνον , πάλευαν με τις ψευδαισθήσεις της «ορθής κατασκευής» με την ψeυδαίσθηση πως ο άνθρωπος μπορεί να φτιάξει  πιστά αντίγραφα  της πραγματικότητας την οποία υποτίθεται πως γνωρίζει, ή μιά άλλην διαφορετική ιδανική πραγματικότητα έξω όμως απο τα όρια της μόνης πραγματικής πραγματικότητας. Κι ενώ  αυτά  τα τρανά επιχειρεί ο άνθρωπος της Δύσης με την ψευδαίσθηση-που ακόμη και σήμερα δεν έχει καταρρεύσει - ότι αυτός είναι ο μόνος, ο σωστός τρόπος, εκεί μακρυά  άλλοι ...

Οι άνθρωποι μέσα στην ιστορία έμαθαν να είναι όμορφοι αλλοιώς

Πολλά ολίγοι έχουν ωραία σώματα. Ακόμα ολιγότεροι έχουν όμορφα πρόσωπα και λαμπερά ακτινοβόλα μάτια που καθρεφτίζουν την ψυχή. Οι πολλοί των ανθρώπων είμαστε άσχημοι. Κάτι λείπει πάντα και δεν ολοκληρώνεται η ευ-μορφία. Κι αμα παρέρχεται και το 19ον ετος της ηλικίας η φθορά που επέρχεται σταδιακά και αμετάκλητα επιτείνει την ασχήμια. Όμως οι άνθρωποι ήβραν τρόπους να υπάρχουν ωραίοι, ήβραν τρόπους να δημιουργούν εικόνα του εαυτού  που παραπλανά το μάτι και προσφέρει ηδύτητα στην καρδιά και στες αισθήσεις. Και μη φανταστείς τίποτα παράξενα και απωθητικά και δυσάρεστα πράγματα και επεμβάσεις χειρουργικές στις οποίες εσχάτως επιδίδονται διάφοροι αμήχανοι και άνευ φαντασίας εύποροι. Οι άνθρωποι μέσα στην ιστορία έμαθαν να είναι όμορφοι αλλοιώς. Με μια χειρονομία, για παράδειγμα, μέ...

Μέσα στην έπαρση και στην ύβρη που φέρνει η ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας οι άνθρωποι καταλώνουν ο ένας τον άλλο χωρίς να νοιάζονται στ΄αλήθεια για ποιότητες της κανονικής ζωής

Ιδεώδες όλου του δυτικού κόσμου φαίνεται να είναι, με Εβραιοχριστιανή μεσσιανική σαφώς επίδραση, η κίνηση προς τα εμπρός, προς μια ιδανική κατάσταση που άλλοτε ονομάζεται παράδεισος, πρόοδος κτλπ. Έτσι πολλοί αν όχι όλοι οι σύγχρονοι άνθρωποι  που παράγουν έργα του πολιτισμού μοιάζουν να ζητούν να γίνουν πρωτοπόροι, μπροστάρηδες στην πορεία προς τα εμπρός που εξ ορισμού θεωρείται κάτι καλύτερο από το προγενέστερο. Το κυνήγι του νέου, του πρωτότυπου μοιάζει να είναι το ιδανικό όραμα του δυτικού ανθρώπου. Η μανική όμως αυτή καταδίωξη του νέου, ασύνδετου συχνά με τις ανάγκες και προϋποθέσεις των κοινωνιών, οδηγεί με σχεδόν μαθηματική ακρίβεια σε ένα χάος, σε μια Βαβέλ στην οποία έχει χαθεί η επικοινωνία. Μέσα στην έπαρση και στην ύβρη που φέρνει η ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας οι άνθρωπ...

Μολογούν για τότε που σιώπησα μπροστά σε λόγια καρφιά, λένε χαμογελώντας για τότε που μοίρασα ανέμελα σε παιδιά λίγη απο όση δεν κατείχα χαρά, για τον τρόπο που κοίταζα λένε εκστατικά την ευμορφιά των πτηνών

Εμένα οι φίλοι μου είναι κάτι άνθρωποι απλοί. Δεν ξέρουν να μιλάνε περίτεχνα και κομψά, δεν ξέρουν να παινεύουν και να με μεγεθύνουν με λόγια ψέματα και ξόμπλια πλασματικά. Οι φίλοι μου δεν είναι τίποτα γραφιάδες, άνθρωποι σπουδαίοι κι επιφανείς που αρέσκονται να τεντώνουν προκρούστεια άχρι θανάτου τους γνωστούς  για να ψηλώσουν κι αυτοί μαζί. Οι φίλοι μου δεν ξεύρουν να στήνουν μύθους και ψεύτικα αγάλματα θαυμαστικά. Οι δικοί μου φίλοι είναι αβέβαιοι, λιγομίλητοι κι απλοί.  Με κρατούν τρυφερά  στη μνήμη τους  καθημερινά, νοιάζονται για τους πόνους μου με τρόπο μυστικό κι έρχονται αχνοπατώντας  διακριτικά γιά να φυλάξουν τη χαρά μου μη και ξεθωριάσει γρήγορα και λυπηθώ. Οι φίλοι μου κερνούν στην απουσία μου κρασί με ένα καρδιακό γειά και λένε ιστορίες για όσα λίγα πράματα έπραξα στ...

Το τέλος του μύθου είναι το τέλος κάποιων ελπίδων που γεννήθηκαν και χάθηκαν μαζί με τον 20ο αιώνα...

Ένα ποιητικό μονόπρακτο για μια ταινία που σημάδεψε τα μετεφηβικά χρόνια μου. Το 1980 ο Θόδωρος Αγγελόπουλος παρουσιάζει την ταινία «Μεγαλέξανδρος» Το χειμώνα του 1982 η ταινία παίζεται στην Σπάρτη στον κινηματογράφο «Φάρο». Σε μια μέρα δύο παραστάσεις 4-8 και 8-12. Κατεβαίνουμε από το χωριό να δούμε το φιλμ  με τον Γιώργη παιδικό φίλο τέσσερες μέχρι οκτώ και στη συνέχεια βόλτα στην πόλη. Τέσσερες ώρες στην αίθουσα δεν ανταλλάξαμε κουβέντα, ουδέν σχόλιο. Βγαίνοντας από την αίθουσα στο φουαγέ  ο Γιώργης μου λέει προβληματισμένος «ρε συ κατάλαβες τίποτα τέσσερες ώρες ταινία και ο πρωταγωνιστής άχνα μια λέξη μόνο έπρεπε τι στο διάολο έπρεπε» «πολύ με μπέρδεψε ο Αγγελόπουλος» του λέω «δεν την ξαναβλέπουμε μπας και ξεμπερδευτούμε;» λέει και συμφωνώ αμέσως Νέα εισιτήρια και ξανά στ...

Κι εγώ έπρεπε να γεράσω για να μάθω να διαβάζω τα σημάδια των ανθρώπων και να καταλαβαίνω τις χειρονομίες τους, να βρω την κρυμμένη τρυφερότητα, τον χωμάτινο ουρανό της αγάπη τους

Τη μανούλα μου, γεννημένη στα 1926, δεν την θυμάμαι να εκφράζεται ποτέ, θαρρώ, τρυφερά. Δεν ήξερε πώς να το κάνει, δεν το έμαθε αυτό. Οι συνθήκες της εποχής δεν το επέτρεψαν. Φτώχεια, πόλεμοι, Κατοχή, εμφύλιος, εσωτερική μετανάστευση, στέρηση.  Μια ζωή φόβος και ανασφάλεια.  Πήγε μονάχα στην πρώτη Δημοτικού. Ύστερα την σταμάτησαν για να μεγαλώσει τα άλλα πέντε  μικρότερα αδέλφια της. Έπρεπε να τα φροντίζει, να ζυμώνει, να μαγειρεύει εκείνη, να τα προσέχει. Μέσα στην ευθύνη και τον φόβο από παιδί δεν έμαθε να βγάζει τρυφερότητα που είναι υψηλής μορφή εκδήλωση αγάπης. Γράμματα δεν έμαθε στο σχολείο. Παντρεύτηκε τον πατερούλη μου πριν εκείνος πάει φαντάρος. Έμαθε να διαβάζει και να γράφει για να του στέλνει γράμματα με το δικό της χέρι. Είναι περήφανη. Δεν καταδεχόταν άλλοι να της γράφο...

Ίσως άλλαξε ο τρόπος που περπατάμε τη ζωή ή ο τρόπος που την αγγίζουμε...

Έχω παρατηρήσει πως οι ευχές μας συνήθως κατευθύνονται προν τη μεριά του έχειν. Να, για παράδειγμα οι πιο πολλοί εύχονται να έχεις υγεία, ευτυχία, χαρά μερικοί, σπανιότερα. Σχεδόν ποτέ κανείς δεν σου εύχεται να γίνεις κάτι , να πάθεις κάτι. Να λ.χ. να γίνεις ευαίσθητος, να λεπτύνουν οι αισθήσεις σου να νιώθεις τις ανεπαίσθητες στους πολλούς ομορφιές της πλάσης κι ας  πονά αυτό ή να πλατύνει η καρδιά σου για να πάλλεται με τον πόνο των ?λλων ή ακόμα περισσότερο να χαίρεται με τη χαρά τους. Κανείς δεν εύχεται πια τέτοια πράγματα κι ακόμα περισσότερο κανείς δεν σε στολίζει με παλαιού  τύπου ευχές, όπως να προκόψεις, να ριζώσεις, να αντέχεις τα κύματα της ζωής, να ταπεινωθείς για να έχεις  καλές υπομονές. Ποιος ξέρει άραγε γιατί άλλαξαν οι ευχές μας! Ίσως άλλαξε ο τρόπος που περπατ...

Τις Άνοιξες, όλες τις Άνοιξες να θυμάστε πως αποζητάμε κι εμείς, εμείς οι τσαλακωμένοι τον Κύριο της ταπεινής δόξας να τον κεράσουμε απόσταγμα άρωμα της βασανισμένης καρδιάς μας

Δεν είναι που δεν προσπαθήσαμε. H επιθυμία και ο πόθος για μια κανονική ζωή  δεν μας έλειψε. Το παλέψαμε τίμια. Κρατηθήκαμε μακριά από άνομες ηδονές, δεν ταξιδέψαμε σε αχαρτογράφητα  νερά, δεν ακροβατήσαμε σε απαγορευμένα  αισθήματα, τηρήσαμε με ακρίβεια  τους νόμους των βέβαιων, όσες φορές χρειάστηκε είπαμε όχι στους πόθους της καρδιάς. Δεν καταφέραμε πολλά σε ετούτη την εξορία. Σκληρύναμε περίσσεια την καρδιά, στενέψαμε τα μάτια, μίκρυνε ο ορίζοντας, ζήσαμε σε ασφυξία αισθημάτων χωρίς πείρα των πραγμάτων και των σωμάτων. Τον κόσμο τον ζήσαμε σαν πληροφορία σε δελτία ειδήσεων, από μακριά. Και πέσαμε, και αποτύχαμε συχνά και τσαλακωθήκαμε. Αμαυρώθηκε  η ύπαρξη, τσαλακώθηκε, πτυχώθηκε από σημάδια της πτώσης, από επουλωμένα πρόχειρα τραύματα, από ίχνη άνισης πάλης με το παντοδύναμο...

Στην γλυπτική την οποία κυρίως αφορά έπαψαν οι μαστόροι να αποδίδουν την φόρμα με τον όγκο κι άρχισαν να αποδίδουν την πλαστικότητα μέσα από το οπτικό φαινόμενο.

Στον πολλά ενδιαφέροντα κόσμο της ύστερης ελληνικής αρχαιότητας όπου έγιναν μεγάλες και σεισμικές ματαβολές και μείξεις πραγμάτων που δυστυχώς συχνά αγνοούνται συνέβη και στα εικαστικά μιά σημαντική μετατόπιση από το απτικό στο οπτικό. Οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτήν την σεισμική μεταβολή είναι υπό συζήτηση και δεν αφορούν εδώ και τώρα. Η μεταβολή αυτή είναι σημαντική. Στην γλυπτική την οποία κυρίως αφορά έπαψαν οι μαστόροι να αποδίδουν την φόρμα με τον όγκο κι άρχισαν να  αποδίδουν την πλαστικότητα μέσα από το οπτικό φαινόμενο. Να λ.χ. Αντί να φτιάξουν σε ένα γενειοφόρο τον όγκο των γενιών έσκαβαν ελαφρά το πρόσωπο ώστε με την βοήθεια του φωτός να μοιάζει γενειοφόρος χωρίς όμως να είναι. Έτσι γίνεται τοι πέρασμα από το απτικό στο οπτικό, το πέρασμα από την τρισδιάστατη γλυπτική σε ...

Πού καιρός για διακρίσεις όταν ολημέρα ασχολούμεθα με τα καμώματα των άλλων και ζητούμε μανικώς άλλοθι της δικής μας ακηδείας στην παραφροσύνη και στην αποτυχία των άλλων...

Οι Έλληνες τον πολιτισμό πατέρες της Εκκλησίας διέκριναν με σοφία ανάμεσα στην φύση και στην υπόσταση λέγοντας πως το πραγματικά υπαρκτό στην ιστορία και στην ζωή δεν είναι η αφηρημένη και γενική φύση αλλά αυτή που υπάρχει πάντα εν υποστάσει, κάτω από  συγκεκριμένα, ιδιαίτερα και μοναδικά χαρακτηριστικά, αυτά που συνιστούν ένα πρόσωπο. Ένα πρόσωπο είναι αυτό που υπάρχει μέσα στην ιστορία, εν τόπ? και χρόν? και παράγει ενέργειες και ζωή. Κάποια πρόσωπα αναλόγως της βιοτής τους εορτάζονται στην συνείδηση της Εκκλησίας του Χριστού ή της εκκλησίας του Δήμου όταν κατορθώνουν να πλησιάσουν λίγο ή πολύ στις θετικές και ωφέλιμες για τους πολλούς ή όλους δυνατότητες της ανθρώπινης φύσεως. Έτσι εορτάζουν οι ήρωες, οι μάρτυρες, οι άγιοι, οι σεμνοί, οι υπομονετικοί, οι ποιητές που κατέλυσαν με...

Αυτοί οι λευκοί άνθρωποι, οι ολόφωτοι, οι ωραίοι που δεν εξαιρούν τίποτα και κανένα.

Οι άνθρωποι μέσα στη ζήση είναι σαν τα χρώματα Υπάρχουν άνθρωποι που φέρνουν στα κόκκινα. Στα κόκκινα της γης όπως το κόκκινο Περσίας ή το άλλο το Βενέτικο. Άλλοι πάλι ταιριάζουν με  πιο επιδεικτικά και επιβλητικά όπως τα κόκκινα του κάδμιου, ενώ άλλοι έχουν την σεμνή λαμπρότητα  της βασιλικής Κιννάβαρης, και την τρυφερότητα και την γλυκειά ειρήνη της Αλιζαρίνης. Άλλοι άνθρωποι φέρνουν σε πράσινα επιθετικά σαν τα πράσινα κοβάλτια και χρώμια ή σεμνά και ήμερα σαν τον Μαλαχίτη. Υπάρχουν και άνθρωποι που θα τους πήγαιναν τα ωραία γαλάζια, να σαν εκείνα του αρχαίου Αιγυπτιακού γαλάζιου των Μινωϊκών τοιχογραφιών, ή σαν το μυστηριακό θηλυκό και απύθμενο Λάπις Λάζουλι ή ακόμα και σαν τα πιο σύγχρονα επιθετικά κοβάλτια, και κάδμια. Όλοι θαρρώ οι άνθρωποι φέρνουν σε κάποιο χρώμα. Υπάρχο...

Η Ιστορία φαίνεται τελικά ότι είναι η γνώση που επιτρέπει στον άνθρωπο «να αναλάβει το πεπρωμένο του με ανοιχτά μάτια, με πλήρη συνείδηση. Με την Ιστορία ξέρει τί είναι, από πού έρχεται, γιατί βρίσκεται ενσωματωμένος σε μια κατάσταση που αποκαλύπτεται ότι είναι δική του»

(Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/75999-i-istoria-kai-o-istorikos-apo-ton-dimitri-ga-katsafana-/ )  Στο προηγούμενο σημείωμά μας αναφερθήκαμε στο νόημα της Ιστορίας, ότι ο άνθρωπος μόνο είναι αυτός που θέτει σκοπούς στη ζωή του και αποκτά αυτοσυνειδησία, γνωρίζει τον εαυτό του. Ας ξαναπούμε εδώ το ίδιο πράγμα με άλλα λόγια. Η Ιστορία φαίνεται τελικά ότι είναι η γνώση που επιτρέπει στον άνθρωπο «να αναλάβει το πεπρωμένο του με ανοιχτά μάτια, με πλήρη συνείδηση. Με την Ιστορία ξέρει τί είναι, από πού έρχεται, γιατί βρίσκεται ενσωματωμένος σε μια κατάσταση που αποκαλύπτεται ότι είναι δική του». Είπαμε στο προηγούμενο και τούτο: ότι η Ιστορία είναι επιστήμη που ο ιστορικός πρέπει νάχει υπόψη του ορισμένες αρχές. Τις μεταφέρω εδώ συνοπτικά από την Encyclopedi...

Ο λαός που δεν έχει γράψει ιστορία, που δεν έβαλε υψηλούς σκοπούς στη ζωή του, που είναι ανιστόρητος, μένει μέσα στην αδιαφορία και την ανωνυμία

«Για ποιο λόγο έχει πέσει το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού για την ιστορία;», αναρωτιόταν εδώ και μερικές δεκαετίες ο αρθρογράφος των Τάϊμς του Λονδίνου. Ένα μέρος της ευθύνης, έλεγε ο ίδιος, ανάγεται στους ίδιους τους ιστορικούς. Δεν αφηγούνται πια γεγονότα, αλλά επιμένουν στη δομική ανάλυση των γεγονότων. Έτσι δεν υπάρχουν βιβλία που ξυπνούν στο ευρύτερο κοινό το ενδιαφέρον. Οι σύγχρονοι ιστορικοί αναλυτές, οι ιστορικοί ως ειδικοί απευθύνονται στους ειδικούς. Όσο για τα βιβλία στην εκπαίδευση προτιμώ να μην ειπώ τίποτε. Βέβαια, είναι και άλλοι λόγοι, όπως π.χ. ο κατακλυσμός των πληροφοριών από τα μέσα διαδικτύωσης κ.λπ. Η ουσία της Ιστορίας Ιστορική ζωή έχει μόνο ο άνθρωπος, γιατί μόνο ο άνθρωπος, και όχι τα ζώα, μπορεί να θέσει σκοπούς στη ζωή του. Οι σκοποί της ζωής υπάρ...

Αυτά που μετράνε, αυτά που σε μετράνε είναι όσα πεθύμησες πολύ και τεντώθηκες όσο δεν γίνεται άλλο να φτάσεις και δεν έφτασες ποτέ.

Κάπου διάβασα πως ρωτήσανε τον μεγάλο Μίκη για τη διαφορά ανάμεσα στο λαϊκό και στο ελαφρό τραγούδι. Κι εκείνος με τη λαϊκή σοφία του την ελληνική είπε πως τα λαϊκά τραγούδια σε κάνουν να θυμάσαι ενώ τα ελαφριά σε κάνουν να ξεχνιέσαι. Κι αυτό που θυμάσαι είναι κυρίως μνήμες πονεμένες και νταλκάδες βαρείς και όνειρα ανεκπλήρωτα και χαμένες αγάπες και προδοσίες απρόσμενες και ταξίδια αταξίδευτα και όλα όσα δεν έφτασες. Γιατί ο εαυτός είναι κυρίως όσα δεν έφτασε. Όσα πόθησε και όσα δεν έφτασε κι όχι όσα κατάφερε. Εκείνα ήσαν τα εύκολα και μάλλον δεν μετράνε πολύ. Αυτά που μετράνε, αυτά που σε μετράνε είναι όσα πεθύμησες πολύ και τεντώθηκες όσο δεν γίνεται άλλο να φτάσεις και δεν έφτασες ποτέ. Και δεν τα έφτασες όχι γιατί είσουνα δειλός, ή ανίσχυρος, ή αδύναμος αλλά γιατί πόθησες το απόλ...

Στην περίπτωση που αποδεχτείς πως υπάρχουν κι άλλοι λόγοι. άλλοι τρόποι σκέψης και ύπαρξης, πρέπει να μειωθείς, να παραδεχτείς την σχετικότητα του δικού σου λόγου

Ξέρεις, υπάρχει κάτι δυσκολότερο από το να αποδεχτείς την ετερότητα του άλλου. Κι αυτό είναι το να  παραδεχτείς πως πέρα κι έξω από τον δικό σου λόγο, τον δικό σου τρόπο σκέψης και ύπαρξης υπάρχουν κι άλλοι τρόποι, άλλοι λόγοι. Αυτό είναι δυσκολότερο επειδή σε αυτή την περίπτωση δεν βρίσκεσαι  σε θέση ισχύος από την οποία  απλώς αποδέχεσαι την ύπαρξη κάποιου άλλου ή κάποιων άλλων. Τότε χάνεις την όποια ανωτερότητά σου, τότε ταπεινώνεσαι και χάνεις την θέση ισχύος και υπεροχής που σου έδινε η ψευδαίσθηση πως ο δικός σου λόγος είναι ο σωστός, πως είσαι δήθεν κάτοχος της αλήθειας. Τότε, άμα ευλογηθείς να φτάσεις στην άκρα αυτή ταπείνωση, κι αφού παραδεχτείς πως υπάρχουν κι άλλοι λόγοι, κι άλλοι τρόποι ύπαρξης και άλλοι πολιτισμοί (τρόποι ύπαρξης της κοινότητας), τότε λέω, τότε ίσως θα...

Η ζωή όμως φτιάχνεται με φως από εκείνους που παίρνουν θέση στην κανονική ζωή εκεί έξω όπου δεν έχει αργίες και σκόλες

Γέμισε ο κόσμος αντιθέσεις. Τόσοι πολλοί πια εστιάζουν στις ζωές των άλλων κι αντιτίθενται! Η ζωή όμως φτιάχνεται με φως από εκείνους που παίρνουν θέση στην κανονική ζωή εκεί έξω όπου δεν έχει αργίες και σκόλες. Η ζωή, θαρρώ γίνεται από εκείνους τους λίγους που σιωπούν γιατί δεν προλαβαίνουν τον χρόνο, όπου βιάζονται να φυτέψουν χαμόγελα, τα πλάσουν με τα χέρια τους ψυχές, να ζυμώσουν ψωμί και ωραία αισθήματα, να χαϊδέψουν πρόσωπα μαραμένα, να σπογγίσουν δάκρυα λύπης, να μεταδώσουν την καλή χαρά που χαρίστηκε μέσα τους. Γέμισε ο κόσμος αντιθέσεις. Τόσοι πολλοί πια ασχολούνται με τις ζωές των άλλων. Ίσως από φόβο για την αδυναμία τους να πάρουν οι ίδιοι θέση και να πλάσουν με τα χέρια τους τη ζωή, Ίσως γιατί θέλει κόπο και πόνο να σιωπήσεις και να βάλεις πλάτη, να στηρίξεις, δίχως...

Και μετά ήρθαν οι συνεχείς φόνοι, οι ανθρωποκτονίες, οι γυναικοκτονίες και τα επίλοιπα άσχημα και φρικτά

Παλιά άμα έρχονταν στα χέρια οι άντρες παλεύανε προσπαθώντας να ρίξει ο  ένας τον άλλο κάτω. Ύστερα στην εποχή του σινεμά οι άντρες ρίχνανε γροθιές γιατί αυτό βλέπανε να γίνεται. Οι ενέργειες ακολουθούσαν τις αισθήσεις που ήταν μαθημένες μέσα από τα νέα για εκείνους θεάματα. Μετά ήρθανε  έργα  γεμάτα με εικόνες φρίκης όπου ο φόνος ήτανε το βασικό μοτίβο. Κι ακόμα περισσότερο η «δύναμη» του έργου στηριζότανε στην όσο το περισσότερο ρεαλιστική καταγραφή των φονικών. Οι αισθήσεις των ανθρώπων και δη των ανδρών τα τελευταία πολλά χρόνια «ταΐστηκαν» με φόνο και αίματα, θραφήκανε με βία τόσο που τους φαινότανε φυσικό και φυσιολογικό πράγμα. Και μετά ήρθαν οι συνεχείς φόνοι, οι ανθρωποκτονίες, οι γυναικοκτονίες και τα επίλοιπα άσχημα και φρικτά. Και η κοινωνία να απορεί πως φτάσαμε έως ...

Είχαν παραδοχή πως έχουν όρια και πως δεν κάτεχαν τα πάντα, μπορεί και τίποτα στα σίγουρα

Στη ζωή μου ευλογήθηκα να γνωρίσω ανθρώπους παλιούς, λαϊκούς, ανεπιτήδευτους γεμάτους αντιφάσεις, που συχνά πορεύονταν χωρίς πυξίδα λογικής κι έκαναν πράγματα χωρίς νόημα, ανθρώπους απλούς, έμπλεους πάθους και παθών. Όλοι τους, όσο κι αν διέφεραν μεταξύ τους, είχαν θαρρώ ένα κοινό χαρακτηριστικό. Είχαν παραδοχή πως έχουν όρια και πως δεν κάτεχαν τα πάντα, μπορεί και τίποτα στα σίγουρα. Όμως απ΄ την άλλη στα στήθια τους φύσαγε άνεμος σφοδρός για μια ελευθερία χωρίς όρια, για μια ελευθερία ζόρικια.  Όλοι τους, όσους πρόφτασα να γνωρίσω πριν έρθει η δικτατορία του νοήματος, έγιναν στο τέλος μετέωροι, αιωρούμενοι «μεταξύ ανθρώπινης και θείας δίκης», αναποφάσιστοι, αδύναμοι να ενταχθούν και να ανήκουν, ανίκανοι να κρίνουν, έτοιμοι κι άφοβοι να κριθούν. Γεώργιος Κόρδης, kordis.gr Ε...

Καλό θα ήταν, θαρρώ, να μελετούσαν οι σύγχρονοι καλλιτέχνες τους τρόπους ανασύνθεσης των παλαιών βυζαντινών εικαστικών μαϊστόρων. Θα είχαν να μάθουν πολλά.

Παλιά, στα 2011, σε ένα Starbucks γεμάτο έξαλλους φοιτητές στην Columbia της South Carolina, έφτιαξα τρία προσχέδια για ζωγραφιές που θα συνομιλούσαν με  το κείμενο  της Φόνισσας του Παπαδιαμάντη. Οι ζωγραφιές δεν έγιναν ποτέ. Θυμήθηκα τα προσχέδια αυτά πρόσφατα επειδή είδα την σχετική  κινηματογραφική απόπειρα. Πάντα θεωρούσα πως το δυσκολότερο πράγμα στους διαλόγους μεταξύ τεχνών και καλλιτεχνών είναι  η αναλογία του ύφος. Ο καλλιτέχνης που επιχειρεί λ.χ. να συνομιλήσει με ένα λογοτέχνη πρέπει να βρει ύφος τέτοιο που να ανά-λογο και συμβατό με το  κείμενο αναφοράς, και τουλάχιστον να μην ασεβεί προς αυτό . Ύστερα, σημαντικό είναι να ξέρεις την τέχνης της αφαίρεσης-κάθαρσης  των περιττών στοιχείων και του εικονογραφικού εμπλουτισμού αυτοσχεδιάζοντας χωρίς να πειράζεις και να παρ...

Κανείς δεν γνωρίζει πως γίνονται όλα αυτά. Μονάχα κάτι παιδιά είπαν κάποτε δειλά-δειλά πως αυτό το βράδυ είδαν στον ουρανό κάτι παράξενο.

Κάθε χρόνο, την ίδια μέρα χωρίς κανείς ποτέ να γνωρίζει το γιατί, ένα δέντρο σε  μια ερημική μακρινή ακροθαλασσιά στολίζεται με τα πιο όμορφα στολίσματα που σκέφτηκε ανθρώπου νους κι έφτιαξε ανθρώπινο χέρι. Στολίζεται και μένει έτσι στολισμένο για λίγο μέχρι να περάσει ο παλιός χρόνος και να έρθει ο νέος χρόνος. Τα μεσάνυχτα,  που οι πολλοί των ανθρώπων αναιτίως χαίρονται στο  πέρασμα αυτό και κατευοδώνουν τη νέα χρονιά ασκόπως, το δέντρο στην ερημική ακροθαλασσία ξεστολίζεται μυστικά τα γιορτινά του και επιστρέφει  ξανά στην κανονική του καθημερινή φορεσία. Κανείς δεν γνωρίζει πως γίνονται όλα αυτά. Μονάχα κάτι παιδιά είπαν κάποτε δειλά-δειλά πως αυτό το βράδυ είδαν στον ουρανό κάτι παράξενο. Είδαν, λέει, ένα καράβι με φτερά να είναι στεριωμένο στα σύννεφα και μέσα στο καράβι είδα...

Δύσκολο πράγμα η κριτική και δυσκολότερο πράγμα να μάθει κανείς να τη δέχεται με τρόπο που να τον ωφελεί και να τον προάγει ως άνθρωπο και δημιουργό

Όπως κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να διεκδικήσει να εκπροσωπεί την αυθεντική ανθρώπινη φύση στο σύνολο της και στην ολότητά της, έτσι και κανένας ποιητής δεν γίνεται να διεκδικεί να ταυτιστεί ως πρόσωπο και ως έργο με την ποίηση. Δεν υπάρχει εξάλλου ποίηση. Υπάρχουν ποιητές και πιθανότατα  ούτε καν αυτοί υπάρχουν. Υπάρχουν ποιήματα που κρίνονται από την εκκλησία του δήμου, την κοινότητα στην οποία απευθύνονται, και από την ιστορία γενικότερα. Υπάρχουν ποιήματα που λειτουργούν τη ζωή, μέσα στη ζωή κι άλλα που απλώς καλλιεργούν την ιδωτεία. Υπάρχουν στιγμές -σπάνιες και λιγοστές- κατά τις οποίες κάποιος λειτουργεί ως δημιουργός και ξεφεύγει από τον στενό εαυτό του και εκφράζει πλατύτερα μια κοινότητα ή και την οικουμενική κοινότητα κάποτε. Αυτά τα έργα είναι καλά ποιήματα. Από τη στιγ...

Έφυγε από τον μάταιο κόσμο χωρίς να αλλάξει θαρρώ κανέναν με τα σωστά η λάθος σχόλια του

Είχα ένα φίλο καλό. Έφυγε πριν λίγο καιρό από τον μάταιο κόσμο. Είχε αστική καταγωγή και κουλτούρα ανάλογη και είχε, εμπειρικά μάλλον και από τη φύση του,  πολύ καλό γούστο και καλό «μάτι». Έβλεπε την καλή τέχνη. Είχε όμως ένα ελάττωμα.  Άμα του έδειχνες κάτι αμέσως έψαχνε να βρει το λάθος, το πρόβλημα, το αδύναμο σημείο του, κάτι που δεν έστεκε. Κι έμενε σε αυτά και δεν τα συνταίριαζε με κάτι θετικό αφού όλοι γνωρίζουν πως τίποτα δεν είναι ολότελα σκάρτο τον κόσμο. Πολλοί άνθρωποι, ιδιαίτερα στις μέρες μας, είναι σαν τον φίλο που έφυγε πρόσφατα. Έτσι κι εκείνος μίλαγε και έλεγε τα σχόλια του χωρίς να σκεφτεί πώς πίσω απο όσα φτιάχνουν οι άνθρωποι υπάρχει μια ψυχή που πόνεσε, που ελπίζει να λάβει λίγη χαρά, λίγη αναγνώριση που θα στηρίξει την αυτοεκτίμηση, την αξιοπρέπεια, κάτι. ...

Η λέξη «πόλις» των αρχαίων Ελλήνων δεν σήμαινε μόνο μια πολιτική μονάδα. Ήταν κάτι πολύ περισσότερο από ένα κράτος, από ένα έθνος ή ένα λαό. Ήταν ένας ανεπανάληπτος τρόπος ζωής, αμεσότητας πολίτη και «πόλεως».

Στους καιρούς μας ισοπεδώνονται τα πάντα, ενοχλεί η ιδιαιτερότητα, η εξαίρεση. Παντού η κυριαρχία του μέσου όρου. Λίγους μήνες πριν διάβασα στην Καθημερινή τις περιβόητες θέσεις για την κληρονομιά των κλασικών σπουδών, απόψεις του Ντον-ελ Παντίγια Περάλτα, καθηγητή των κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Ο ρατσισμός, λέει, η δουλεία, η φυλετική επιστήμη και η αποικιοκρατία έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα και «επιζούν μέσω της εξιδανικευμένης εικόνας της αρχαιότητας που αναπαράγουν οι κλασικές σπουδές». Κανένας μας σήμερα δεν αγνοεί ότι η ανθρωπότητα βάδισε πάνω στα ίχνη του παρελθόντος. Πολλές όμως και θλιβερές οι εκπλήξεις, ότι και οι ελληνικές, αν και δεν τις κατονομάζει, κατ’ εξοχήν κλασικές σπουδές, αναπαράγουν, εξιδανικεύουν τον ρατσισμό, την αποικιοκρατία, στου...

Ε. Π. Παπανούτσος, «Το δίκαιο της πυγμής»

«Η πλάνη δεν είναι τύφλωση,             η πλάνη είναι ανανδρία»             Niefzsche Έως ποιο βαθμό οι αντιλήψεις, οι κρίσεις, οι αποφάσεις μας στην καθημερινή ζωή είναι «δικές μας» και όχι αποτέλεσμα επιρροής της μικρής και της μεγάλης κοινωνίας απάνω μας; (Μικρήν εννοώ τον στενό οικογενειακό, φιλικό και επαγγελματικό κύκλο και μεγάλη όλο τριγύρω μας το ανθρώπινο περιβάλλον μέσα και έξω ακόμη από τον εθνικό και γεωγραφικό μας χώρο). Το ερώτημα θα σκανδαλίσει ίσως τον αμύητο στα προβλήματα της κοινωνικής ψυχολογίας αναγνώστη, έχει εντούτοις το λόγο του. Δεν είμαστε τόσο «ελεύθεροι» να σχηματίζομε τις εντυπώσεις, τις πεποιθήσεις, το πρόγραμμα των επιδιώξεων μας, όσο νομίζομε. Το κοινωνικό σώμα, η «ομάδα» μέσα στην οποία έχομε ενταχθεί (από τη γλώσσα που μιλούμε, από το Θεό που λατρ...

«Το σπήλαιο του Πλάτωνα δεν είναι μια αλλόκοτη εικόνα. Είμαστε εμείς.»

Από τα πιο καίρια σημεία και τα πιο γνωστά του πλατωνικού έργου είναι η αλληγορία του σπηλαίου (Πλάτωνος Πολιτεία ,514a-517a). Εγκάτοικοι αλυσοδεμένοι ζουν από παιδιά  σε σπήλαιο χωμένο μέσα στη γη, ακινητοποιημένοι, κοιτάζοντας μόνο μπροστά, στον απέναντι τοίχο. Είναι δεμένοι χειροπόδαρα και στον αυχένα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να δουν ότι υπάρχουν δίπλα τους και άλλοι όμοιοί τους. Από πίσω, από μακριά και  από πάνω  έρχεται αμυδρό φως φωτιάς (άνωθεν, πόρρωθεν και όπισθεν). Υπάρχει  άνοιγμα της σπηλιάς προς το φως που απλώνεται σε όλο το μήκος της οροφής (αναπεπταμένην προς το φως την είσοδον εχούση μακράν παρά παν το σπήλαιον). Ανάμεσα στην φωτιά και στους δεσμώτες υπάρχει μικρός δρόμος με μικρό τείχος προς την πλευρά των δεσμωτών. Εκεί περνούν άνθρωποι κουβαλώντας λίθινα και ξύλι...

Κάθε σχήμα και κάθε μορφή γεννιέται μέσα από μια μακρόσυρτη διαδρομή στην οποία η ζωή, το ήθος, ο τρόπος κατανόησης των σχέσεων προσπαθεί να βρει μορφές για να χωρέσει και να φανερωθεί ώστε να γίνει κοινωνήσιμη και μεθεκτή.

Διαβάζω συχνά τελευταία διάφορες αναρτήσεις από φίλους αλλά και «ανθρώπους  των γραμμάτων και των τεχνών» σχετικά με τη σχέση τους με το Βυζ?ντιο και τον πολιτισμό του. Συχνά πολλοί «από τον φόβο των Ιουδαίων» , θαρρώ, υποστηρίζουν πως δέχονται τη βυζαντινή τέχνη ως αισθητικό γεγονός εμμέσως, υποθέτω, φροντίζοντας να διαχωρίσουν τη θέση τους πως δεν έχουν,  ούτε θέλουν να έχουν σχέση με τις πηγές που δημιούργησαν τον πολιτισμό του Βυζαντίου και κυρίως την Χριστιανική θεολογία και βιοτή. Κι αυτό «για τον φόβο των Ιουδαίων», των γνωστών διαφωτισμένων που χάριν κάποιας απελευθέρωσης από αυθεντίες και δόγματα  δεν αναγνωρίζουν στους άλλους το δικαίωμα  σε άλλη πίστη ή πολιτισμική ετερότητα παρεκτός της Δυτικής κουλτούρας. Ετούτη η στάση όμως είναι αλλόκοτη και δεν μπορεί να έχει ισχύ και...

«Υπάρχουν, ευδιάκριτα για όσους έχουν μάθει να διαβάζουν την ευμορφία και ασχήμια των πραγμάτων του κόσμου, σημάδια από τα αγγίγματα των άλλων πάνω στα κορμιά και στες ψυχές»

Όλα τα σώματα φέρουν σημάδια, σημάδια από πτώσεις της παιδικής ηλικίας, από χτυπήματα εσκεμμένα συνομηλίκων, από θυμωμένα χτυπήματα ανώριμων γονιών, από πληγές ζηλόφθονων φίλων και κακόβουλων εχτρών. Όλα τα σώματα έχουν σημάδια από πληγές που πέρασαν και από άλλες που δεν θεραπεύτηκαν ποτέ. Υπάρχουν όμως κι άλλα σημάδια στα σώματα των ανθρώπων που δεν οφείλονται σε χτυπήματα και σε πληγές. Υπάρχουν, ευδιάκριτα για όσους έχουν μάθει να διαβάζουν την ευμορφία και ασχήμια των πραγμάτων του κόσμου, σημάδια από τα αγγίγματα των άλλων πάνω στα κορμιά και στες ψυχές. Μπορεί να δει κανείς τις ροές των δακρύων του παράπονου επάνω σε σκαμμένα μάγουλα, μπορεί να δει τις χαρακιές της αγωνίας σε μέτωπα όσων παιδεύτηκαν να περιμένουν ματαίως, μπορείς να διακρίνεις τις χαράδρες από χαστούκια σε π...

Στην ηγεσία φθάνει κανείς ή με τη βία ή με την πειθώ είτε με την σύμμειξη των δύο

Στην τρίτη τούτη και τελευταία συνέχεια οφείλω μια εξήγηση. Οι θέσεις ενός διανοουμένου φυσικά δεν είναι ρήτρα και πολύ περισσότερο δεν είναι μια συνταγή για να γίνει κάποιος καλός ηγέτης. Πρόκειται, ωστόσο, για αλήθειες που αναδεικνύονται στον αγώνα που αρχίζει όταν κάποιος κατεβεί στην πολιτική, αγώνα που ομορφαίνει τη ζωή παρ’ όλους τους πόνους και τις αδικίες. Με αυτό το πνεύμα λοιπόν παραθέτω ακόμη μερικές, ας τις ειπούμε, υποδείξεις του Κωνσταντίνου Τσάτσου. ---Υπάρχουν άνθρωποι που, αν έφθαναν στην ηγεσία, θα ήξεραν να την ασκήσουν με επιτυχία, αλλά στερούνται από τις ικανότητες που χρειάζονται για να ανεβούν ώς την ηγεσία. ---Στην ηγεσία φθάνει κανείς ή με τη βία ή με την πειθώ είτε με την σύμμειξη των δύο. Μπορεί να πείσεις φωτίζοντας λογικά τον άνθρωπο, μπορεί να τον πείσει...

Ένα ζήτημα οπτικής και προοοπτικής

Άμα κοίταξες προσεκτικά  τις απαλάμες  των ανθρώπων ενδέχεται να δεις σπουδαία πράγματα και να ανακαλέσεις θαυμάσιες αναλογίες άκρως διδακτικές  για την τέχνη της ζωής. Τα δάκτυλα του χεριού δεν είναι  μεταξύ τους ίσια. Είναι άνισα. Άμα όμως τα σφίξεις σε γρόνθο θα εκπλαγείς βλέποντας πως στο εσωτερικό της παλάμης εξισώνονται εφαρμόζοντας θαυμάσια στις καμπυλότητες του εσωτερικού του  χεριού. Εκεί σε γρόνθο, σε στάση ενέργειας και δράσης τα δάκτυλα γίνονται ίσια. Κι άμα επίσης κοιτάξεις απέξω το χέρι σφιγμένο σε γροθιά θα δεις πως έχει όμορφη καμπυλότητα για να είναι εφικτή η εφαρμογή της επιφάνειας αυτής επάνω σε άλλες χωρίς να πληγώνεται το χέρι. Να για παράδειγμα, έτσι τα χέρια, μπορούν να ζυμώσουν ψωμί ή να πλάσουν πηλό για να στηθούν κατοικίες. Έτσι θαρρώ και στη ζωή. Τί...

(Συνέχεια από το προηγούμενο)

Από τη σύντομη εκείνη συνάντησή μου με τον Κωνσταντίνο Τσάτσο έφυγα σκεφτικός. Ο καλόπιστος, ο ακεραιωμένος λόγος του ήταν σαν να τάραζε κάποια λιμνάζοντα νερά μέσα μου. Παραμέριζα λέξεις τριμμένες και χαλασμένες που χωρούσαν κάθε λογής νοήματα, κάθε λογής μεγέθη που ο καθένας τις χρησιμοποιούσε στην τιμή που θέλει. Αν ο αναγνώστης έχει τη διάθεση, ας ακούσει ακόμη λίγο έναν πνευματικό και πολιτικότατο νου, όπως ήταν ο Κ. Τσάτσος. --- Ιδεολόγος και ρεαλιστής ταυτόχρονα πρέπει να είναι ο ηγέτης. Ο ηγέτης, συνθέτοντας μέσα του ιδέα και πραγματικότητα, κρίνει με τη δύναμη του νου και ύστερα, με την ανδρεία της ψυχής, εκτελεί την απόφαση του νου. Αλλά δεν την εκτελεί μόνος του. Διατάσσει και την εκτελούν άλλοι. Πρέπει νάχει την διαγνωστική δύναμη του κατάλληλου προσώπου. Ο ηγέτης, όσο δεν ...

Πρέπει να έχει μια καθολική εικόνα των πραγμάτων - Ιδεολόγος και ρεαλιστής ταυτόχρονα πρέπει να είναι ο πολιτικός

Είναι ίσως το πιο πνευματικό και δύσκολο καθήκον η ερωτηματική σκέψη, να εξετάζεις τον εαυτό σου, σήμερα μάλιστα που χάνεται κανείς μέσα στο συνωστισμό των πραγμάτων και την επιτάχυνση του άγχους. Βαθιές οι ανατροπές στη ζωή μας σήμερα. Ποιος θα δικαιώσει τον αγώνα μας, τον πόνο μας; Τα παραμερίζω όλα προς στιγμή στο σημείωμα αυτό. Είναι να ευχαριστώ τον Θεό που στην ηλικία αυτή μπορώ ακόμα να διαφεντεύω τη σκέψη μου. Οι αναμνήσεις ξυπνάνε ολοζώντανες σαν να ήταν χθες. Ήταν, θυμάμαι, Απρίλης του 1976, όταν στην ολάνθιστη φύση της Μαγούλας-Σπάρτης, στην «Ελευθέρα Σχολή Φιλοσοφίας-Ο Πλήθων» του μεγάλου δασκάλου μας Ιωάννη Θεοδωρακόπουλου, έγινε το Β΄ Διεθνές Συνέδριο Φιλοσοφίας. Σε κάποια ευκαιρία, είχα την τύχη να συναντήσω για λίγο τον Κ. Τσάτσο, μεγάλο Έλληνα και Ευρωπαίο διανοούμ...

Τότε οι έχοντες το πρόβλημα εξανίστανται και γίνονται συχνά επιθετικοί και πολλά απαιτητικοί χωρίς όμως να αναρωτιούνται για την δική τους στάση μέσα στην ζωή

Όταν στη ζωή μας έρχεται ένα κάποιο πρόβλημα, μικρό για μεγάλο, πολλοί άνθρωποι, μέσα στον πόνο και την απελπισία τους, ζητούν συνειδητά ή ασυνείδητα από τους άλλους να το συμμεριστούν ή δυνατόν να ταυτιστούν  μαζί τους και να το ζήσουν κι εκείνοι όπως οι ίδιοι, να μοιραστούν τον πόνο τους. Μερικές φορές μάλιστα ορισμένοι, μέσα στην απελπισία τους,  δεν ανέχονται που κάποιοι άλλοι για τους δικούς τους λόγους αδιαφορούν και συνεχίζουν να ζουν τη ζωή τους κανονικά, απολαμβάνοντας δηλαδή χαρές και ηδονές. Τότε οι έχοντες το πρόβλημα εξανίστανται και γίνονται συχνά επιθετικοί και πολλά απαιτητικοί χωρίς όμως να αναρωτιούνται για την δική τους στάση μέσα στην ζωή. Γιατί το ερώτημα που προκύπτει εδώ είναι το εξής και να με συγχωρείτε κιόλας. Ποιους ακριβώς πρέπει να συμπαθούμε  και ποί...

«Έστησαν το Ρεμπέτικο τραγούδι και σταμάτησαν, έστω πρόσκαιρα, την άνευ όρων παράδοση στον εκδυτικισμό που έφτασε με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους...»

Ο Μάρκος και η παρέα του έκανα άθελά τους μια επανάσταση. Άθελά τους την έκαναν γιαυτό και πέτυχε. Δεν την προγραμμάτισαν ούτε και ζητούσαν τίποτα από αυτήν. Απλά ακολούθησαν την καρδούλα τους και κυρίως το κορμί τους κι έφτιαξαν το Ρεμπέτικο τραγούδι. Έστησαν το Ρεμπέτικο τραγούδι και σταμάτησαν, έστω πρόσκαιρα, την άνευ όρων παράδοση στον εκδυτικισμό που έφτασε με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους και ζητούσε να αφανίσει κάθε τι που θύμιζε τον παλιό τρόπο, τον ελληνικό τρόπο όπως αυτός είχε δομηθεί μέσα στις χιλιετίες από τα Μινωικά χρόνια μέχρι τις ζωγραφιές του Θεόφιλου. Ο Μάρκος και η τετράς του Πειραιά έκαναν μίαν επανάσταση και ξεκίνησαν να τραγουδάνε για τους απλούς ανθρώπους με τα πάθη τους, τις αδυναμίες του, τα σκοτάδια τους, τις πτώσεις τους, αλλά και για τις αγάπες τους,...

«Φτιάξαμε με την Άρτεμη μια πανέμορφη κασσετίνα ντυμ?νη με λινό ύφασμα στο χρώμα του παλιού κόκκινου κρασιού...»

Είχαμε ένα κοινό φίλο, Θεσσαλονικιός κι εκείνος όπως ο κύριος Χριστιανόπουλος, από παλιά αρχοντική οικογένεια. Κάποια φορά στα 2015 όταν είχα φτιάξει τη σειρά με τα Ρεμπέτικα σκέφτηκε να κάνει δώρο μια κασσετίνα με τα 15 εκείνα έργα στον ποιητή. Με μήνυσε λοιπόν την ιδέα του κι εγώ ανταποκρίθηκα λόγω του σεβασμού που είχα και προς τους δύο. Ήξερα εξάλλου την αγάπη του ποιητή για το Ρεμπέτικο και τον κόσμο του. Φτιάξαμε με την Άρτεμη μια πανέμορφη κασσετίνα ντυμ?νη με λινό ύφασμα στο χρώμα του παλιού κόκκινου κρασιού, βάλαμε μέσα με τάξι τα δεκαπέντε ψηφιακά έργα και μέσω του κοινού μας φίλου εστάλη ως  δώρο στον κύριο Χριστιανόπουλο. Πέρασε λίγος καιρός και ο κοινός μας φίλος μου μήνυσε πως  ο ποιητής ήθελε να με γνωρίσει επειδή του άρεσε αυτό που έφτιαξα. Χάρηκα πολύ μιας και πο...