Τα «Μετέωρα» της Σπάρτης από τον Βαγγέλη Μητράκο

Ο λόφος «Μετέωρα» (όπως δείχνουν οι ισομετρικές του καμπύλες στο σχέδιο της νέας Σπάρτης, που εκπόνησε, στα 1834, κατ’ εντολή του βασιλιά Όθωνα, ο Βαυαρός πολεοδόμος Staufffert), είχε ύψος, περίπου, όσο και οι τέσσερις άλλοι λόφοι της περιοχής, οι οποίοι οριοθετούσαν τον χώρο, στον οποίο θα χτιζόταν η νέα Σπάρτη:

• Λόφος σημερινής Ευαγγελιστρίας (Τουρκοβούνι)
• Λόφος του «ΞΕΝΙΑ»
• Λόφος «Τούμπανο», πίσω από το κλειστό Γυμναστήριο
• Λόφος Ακρόπολης Αρχαίας Σπάρτης

Ο αείμνηστος ευπατρίδης, Σπαρτιάτης, Νίκος Γεωργιάδης στο βιβλίο του: «ΠΕΡΙ ΣΠΑΡΤΗΣ» (εκδ. ΙΔΙΟΜΟΡΦΗ, 2014), μας πληροφορεί τα εξής:

«… ώστε άγνωστο πώς, επίσημα, όμως, η περιοχή αυτή να προσδιορίζεται ακόμη και σε συμβόλαια με την ονομασία «Μετέωρα», χαρακτηρισμός τον οποίο θυμούνται πολλοί ακόμη συμπολίτες μέχρι σήμερα».

Τα Μετέωρα της Σπάρτης, όπως μαρτυρούν παλιές φωτογραφίες, ήταν κατάφυτα από πεύκα, κυπαρίσσια, ελιές, ευκαλύπτους, καρποφόρα δέντρα, πικροδάφνες, θάμνους κ.α. Πάνω τους, επίσης, βρίσκονταν αραιά και διάσπαρτα κάποια σπίτια, μονώροφα ή διώροφα, το πολύ.

Ήδη, από τα πρώτα χρόνια της ανέγερσης της νέας Σπάρτης, μέσα και πάνω από τον λόφο αυτό, μιας και βρισκόταν ακριβώς στη συνέχεια της Παλαιολόγου προς νότο, χαράχτηκε ένας υποτυπώδης δρόμος, για να περνούν οι άμαξες που έκαναν, τότε, τη συγκοινωνία Σπάρτη-Γύθειο και αντίστροφα. Στην πανοραμική φωτογραφία της Σπάρτης του 1865 από τον Paul Baron des Granzes  φαίνεται καθαρά ο Λόφος των Μετεώρων με το σημάδι της τομής του δρόμου εμφανές πάνω του.

Ως τοποθεσία, τα Μετέωρα, πρέπει να είχαν μεγάλη φυσική ομορφιά και σίγουρα είχαν μοναδική και ανεμπόδιστη θέα προς τον Ταΰγετο, τον Πάρνωνα, την κοιλάδα της Λακεδαίμονας, νότια, και (κυρίως) προς την Σπάρτη και την αρχαία Ακρόπολή της, που απλώνονταν μπροστά τους, με οπτικό άξονα την σημερινή κεντρική λεωφόρο Κων/νου Παλαιολόγου, που τότε, τουλάχιστον στο νότιο κομμάτι της την ονόμαζαν «Μονεμβασίας». Για τον λόγο αυτό, ως εξέχουσα τοποθεσία της πόλης, τα Μετέωρα, είχαν επιλεγεί από το Βαυαρικό Σχέδιο της πόλης ως τόπος ανέγερσης «Βασιλικού Περιπτέρου», προκειμένου να διαμένει εκεί ο εκάστοτε Βασιλεύς με την οικογένειά του, όποτε επισκέπτονταν τη Σπάρτη. Το «Βασιλικόν Περίπτερον» των Μετεώρων της Σπάρτης δεν ανεγέρθηκε ποτέ και ο Νίκος Γεωργιάδης μας πληροφορεί, και πάλι, για ένα σχετικό βασιλικό «παράπονο», όταν το 1909, ο διάδοχος του θρόνου Κωνσταντίνος επισκέφθηκε επισήμως τη Σπάρτη:

«Κατά το διάλειμμα χαλαρής συζήτησης, όπως μας πληροφορεί η εφημερίδα «Λακεδαίμων», θυμήθηκε  (ο Κωνσταντίνος) πως είχε προβλεφθεί στο αρχικό σχέδιο της πόλεως, ένα οικόπεδο, για την ανέγερση βασιλικής κατοικίας. Ερώτησε τον Δήμαρχον περί της τύχης του και όταν έλαβε την απάντηση πως στη θέση του υπάρχει σήμερα η Επαγγελματική Σχολή, μειδιώντας είπε: « Ώστε κάματε κατοχή στο κτήμα μου;»

(Ν. Β. Γεωργιάδης: « Περί Σπάρτης», εκδ. ΙΔΙΟΜΟΡΦΗ, 2014)

Η μοναδική ομορφιά του Λόφου των Μετεώρων και η θέα που προσέφεραν, τον είχαν καταστήσει ιδανικό τόπο για τους περιπάτους των Σπαρτιατών. Το γεγονός αυτό, με τη σειρά του, οδήγησε στη δημιουργία ενός, τουλάχιστον, κέντρου αναψυχής στην περιοχή αυτή. Έτσι, στον Οδηγό της Ελλάδος Ν. Ιγγλέση του έτους 1930, μεταξύ των επαγγελματιών της Σπάρτης αναφέρεται και το:

«Εξοχικό Καφενείο – Μετέωρα- των Καλογερέση Χ.- Μαχαίρα Ιω.»

Το εξοχικό αυτό καφενείο βρισκόταν στο αριστερό τμήμα του λόφου των Μετεώρων, ακριβώς απέναντι από την Επαγγελματική Σχολή, και προσέφερε στους περιπατητές Σπαρτιάτες της εποχής αναψυχή, με καφεδάκι, αναψυκτικά, ούζο, κονιάκ, λικεράκια, «υποβρύχια», λουκούμια κλπ.

Μια σύντομη αλλά γλαφυρή κι ενθουσιώδης περιγραφή του εξοχικού αυτού καφενείου αλλά και των Μετεώρων έχει δημοσιευθεί στην εφημερίδα ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΑ ΝΕΑ, στις 4 Ιουλίου 1937 (διατηρείται η ορθογραφία του κειμένου):

Τα «Μετέωρα»

«Η κοντεινοτέρα εξοχή της Σπάρτης, τα «Μετέωρα», χάρις εις το προοδευτικόν πνεύμα του Διευθυντού των κ. Χαριλάου Καλογερέση, έχουν εξελιχθή εις ένα πρώτης τάξεως εξοχικόν κέντρον. Λουλούδια άφθονα και ωραία πάνω στο γραφικόν εκείνο ύψωμα χαρίζουν ώρες αξέχαστες εις τους πολλούς και τακτικούς θαμώνας του κέντρου, από τους οποίους δεν λείπει και το ωραίον φύλον. Ο προοδευτικός επιχειρηματίας κ. Καλογερέσης είνε άξιος συγχαρητηρίων και πάσης υποστηρίξεως γιατί έδωσε στη Σπάρτη το κέντρο που της έλειπε.»

(ΣΣ: Η σύνταξη και διατύπωση του παραπάνω δημοσιεύματος, μας δίνει το δικαίωμα να εικάσουμε, ότι το εξοχικό αυτό καφενείο έφερε κι αυτό την ονομασία «Μετέωρα».)

Το «εξοχικόν κέντρο Μετέωρα» του Χαρ. Καλογερέση πάνω στον Λόφο των Μετεώρων της Σπάρτης, υπήρξε δημιούργημα και ανάγκη της εποχής (μάλλον) του Μεσοπολέμου, μιας εποχής πολύ δύσκολης για την Ελλάδα, τότε που μια αισιόδοξη και απόμακρη χαραγματιά είχε αρχίσει να ξανοίγεται πάνω στον σκοτεινό ορίζοντα που αφήσει πίσω του ο πρώτος Μεγάλος Πόλεμος και η Μικρασιατική καταστροφή. Δυστυχώς, η χαραγματιά αυτή έκλεισε οριστικά με τον δεύτερο Μεγάλο Πόλεμο, την Κατοχή και τον Εμφύλιο και άργησε πολύ να ξανανοίξει. Μαζί της έκλεισε και το «εξοχικόν κέντρον» των Μετεώρων.

Ποια ήταν, όμως, η τύχη του Λόφου των Μετεώρων, εκεί στα νότια της Σπάρτης;

Όταν εξέπνεε ο 19ος αι. ο παλαιός καρόδρομος που είχε χαραχθεί πάνω στον Λόφο των Μετεώρων διευρύνθηκε και έγινε προσπάθεια να ομαλοποιηθεί. Παρά ταύτα, όμως, για πολλές 10ετίες παρέμεινε ανηφορικός μέχρι την κορυφή του λόφου και μετά έπαιρνε τον κατήφορο μέχρι, περίπου, τη γέφυρα της Μαγουλίτσας.

Λίγα χρόνια αργότερα, το 1909, το δεξιό τμήμα του Λόφου των Μετεώρων της Σπάρτης σκάφτηκε, μειώθηκε κατά πολύ το ύψος του (σχεδόν ισοπεδώθηκε) και δημιουργήθηκε εκεί ένα πλάτωμα, πάνω στο οποίο ανεγέρθηκε, στα επόμενα χρόνια, η Επαγγελματική Σχολή (μετέπειτα Γυμνάσιο Θηλέων) με δωρεά των Μεγάλων Ευεργετών της Σπάρτης και της Λακωνίας Ιωάννου και Αικατερίνης Γρηγορίου. Ένα μοναδικής ομορφιάς και νεοκλασικής αρχιτεκτονικής κτήριο, το οποίο, δυστυχώς, κατεδαφίστηκε (αβασάνιστα κι «εγκληματικά») από τη Χούντα στα 1970, με την ανοχή κι έγκριση της τοπικής κοινωνίας (και πάλι δυστυχώς), για να ανεγερθούν τα σχολικά συγκροτήματα που υπάρχουν, σήμερα, εκεί.

Την ίδια χρονιά, ισοπεδώθηκαν τελείως όσα τμήματα του Λόφου των Μετεώρων είχαν απομείνει, ένθεν κι ένθεν, και ο δρόμος  επεκτάθηκε, κατά μήκος και κατά πλάτος, με νησίδες στη μέση, ως συνέχεια της Παλαιολόγου, μέχρι τη γέφυρα της Μαγουλίτσας. 

Προηγουμένως, στα 1932, προκειμένου να ανεγερθεί το Γυμνάσιο Αρρένων Σπάρτης, ισοπεδώθηκε και το τμήμα των Μετεώρων  απέναντι από την Επαγγελματική Σχολή κι έτσι από τα Μετέωρα της Σπάρτης απόμειναν μόνο οι αναμνήσεις των παλαιότερων και ελάχιστες φωτογραφίες. 

Κατά τις μετέπειτα εκσκαφές οικοπέδων στην περιοχή, αποκαλύφθηκαν αρχαιολογικά ευρήματα, τα οποία καταχώθηκαν, σημάδι πως κάποτε, στον λόφο αυτό, έζησαν αρχαίοι πρόγονοι.

Παρά ταύτα, σήμερα, σε πείσμα, των καιρών και της ισοπέδωσης των πάντων, έχει απομείνει μια ζωντανή μαρτυρία από τα «Μετέωρα», που λίγοι σηκώνουν τα μάτια τους να την δουν και κανένας δεν ξέρει την ιστορία της:

Πρόκειται για ένα (ακατοίκητο σήμερα) διώροφο παλαιό σπίτι με κεραμοσκεπή και κήπο με δέντρα, πρασινάδες και λουλούδια που προκόβουν από μόνα τους, το οποίο έχει το «προνόμιο» να βρίσκεται πάνω στο τελευταίο λείψανο του Λόφου των Μετεώρων, στα αριστερά της Παλαιολόγου, στα νώτα του 1ου Γυμνασίου Σπάρτης (παλαιό Γυμνάσιο Αρρένων).

Είναι η οικία ΚΑΛΟΓΕΡΕΣΗ, ιδιοκτησία, ακόμα, της οικογενείας που κάποτε με το «εξοχικόν κέντρον» έδινε ζωή στα «Μετέωρα» και προσέφερε, επί χρόνια πολλά, στιγμές χαράς και αναψυχής στους παλαιούς Σπαρτιάτες.

«Τούτη η πόλη, πολύφερνη για τους ξένους τουρίστες, δεδομένη για τους κατοίκους της, ξέρει να κρύβει τα μυστικά της. Και έχει πολλά.»

Andro.gr [https://www.andro.gr/kentrika-themata/nikos-vatopoulos interview

(Η κατακλείδα γράφτηκε για ένα άρθρο που αφορούσε την Αθήνα, αλλά μπορεί, άνετα, να σταθεί και στο άρθρο αυτό για τη Σπάρτη).

Σπάρτη 16-11-2023

Βαγγέλης Μητράκος