«Τι συμβαίνει με την ανακύκλωση;», από τον Ηλία Παναγιωτακάκο

«Ερώτηση δημοτικού συμβούλου:

Έχω να κάνω μια παρατήρηση και θέλω να διευκρινίσουμε, αν η σύμβαση αυτή που έρχεται είναι σύμφωνη με τον ΕΟΑΝ …

Απάντηση Αντιδημάρχου καθαριότητας:

Ο ΕΟΑΝ ...είναι ένα τελείως διαφορετικό πράγμα που έχει να κάνει με τα στερεά ανακυκλώσιμα δηλαδή αδρανή υλικά δηλαδή πέτρες χώμα και δεν έχει καμμία σχέση η Εταιρεία Ανακύκλωσης με τον ΕΟΑΝ.

Αν αυτή είναι η επίσημη απάντηση ενός Δήμου, τότε καταλαβαίνει κανείς σ’ αυτό τον τομέα ότι τελικά ποτέ «ο γιαλός δεν είναι στραβός αλλά…»

Το θέμα λοιπόν είναι πολύ σοβαρό, γιατί όταν θέματα αφορούν δημόσιες συμβάσεις γίνεται τραγικά επικίνδυνο. Καλό θα ήταν αντί της προχειρότητας και της άγνοιας να υπήρξε η κατάλληλη προετοιμασία εκ μέρους των υπηρεσιών και νομική γνωμοδότηση, γιατί τότε η απάντηση του αξιότιμου αντιδημάρχου προς το δημοτικό σύμβουλο/συμβούλιο θα ήταν διαφορετική και ίσως και η τύχη της υπογραφόμενης σύμβασης, ξεκινώντας και λέγοντας ότι:

1. Ο Οργανισμός ιδρύθηκε με το άρθρο 24 του ν. 2939/2001, αρχικά ως Ελληνικός Οργανισμός Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων (Ε.Ο.Ε.Δ.Σ.Α.Π.), και μετονομάστηκε στη συνέχεια με το άρθρο 46 του ν. 4042/2012 σε «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ – Ε.Ο.ΑΝ.».
• Είναι Ν.Π.Ι.Δ. που υπάγεται στον έλεγχο και την εποπτεία του ΥΠΑΠΕΝ.
• Λειτουργεί χάριν του δημοσίου συμφέροντος και δεν έχει κερδοσκοπικό χαρακτήρα.
2. Οι υποχρεώσεις – δεσμεύσεις της ΕΕΑΑ προς τους Δήμους (προκύπτει από την σύμβαση του ΕΟΑΝ με την ΕΕΑΑ).:
• Θα αμείβονται για την συλλογή των ανακυκλώσιμων υλικών εντός δήμου
• Θα αμείβονται για τη μεταφορά των ανακυκλώσιμων υλικών εκτός δήμου.
• Θα έχουν την δυνατότητα πώλησης των ανακυκλώσιμων υλικών τόσο από την συλλογή των τεσσάρων ρευμάτων όσο και από την συλλογή των ΚΑΑ.

Το τίμημα αυτό θα αποδοθεί στους δήμους κλιμακωτά εντός της προσεχούς εξαετίας, φτάνοντας έως και τα 60 ευρώ ανά τόνο ανακτημένου αποβλήτου συσκευασίας στην περίπτωση που η κατά κεφαλήν ανάκτηση ξεπερνά τα 40 κιλά ανά μόνιμο κάτοικο ετησίως.

Εξ αιτίας λοιπόν του στρουθοκαμηλισμού και της «παντογνωσίας» αυτός ο Δήμος όχι απλά δεν διεκδίκησε τα απολύτως νόμιμα και θεσμικά δικαιώματα του, αλλά εκχώρησε χωρίς τίμημα (ούτε ευρώ) για μια εξαετία την ανακύκλωση.

Μια αντιφατικότητα σε σχέση με την προηγούμενη σύμβαση όπου η ΕΕΑΑ Α.Ε αναλαμβάνει την υποχρέωση να καταβάλλει στον Δήμο τίμημα που υπολογίζεται ως ακολούθως:

1. Για όλα τα ανακυκλώσιμα απόβλητα συσκευασίας εκτός από χαρτί/χαρτόνι 100 € ο τόνος ανά ανακυκλώσιμο υλικό.
2. Για το χαρτί/χαρτόνι συσκευασίας 15 € ανά ανακτώμενο τόνο.

Το πότε αυτός ο δήμος λειτούργησε ορθά υπέρ των συμφερόντων του και των δημοτών στην ανακύκλωση ας κριθεί από τους πολίτες.

Επί της ουσίας το πρόβλημα είναι βαθύτερο και σοβαρότερο:

Ανεξάρτητα με την όποια χωροθέτηση και την τελική έκβαση, την τοπική ή ολοκληρωμένη διαχείριση ,ένας είναι ο κοινός παρανομαστής και σ’ αυτόν πρέπει να προσανατολιστούν οι τοπικές κοινωνίες.

Πως θα μειωθεί ο όγκος των παραγόμενων απορριμμάτων και αυτό θα κριθεί στην συλλογή και όχι στην τελική διαχείριση.

Οφείλουν λοιπόν οι θεσμικοί εκπρόσωποι αλλά και οι πάσης φύσεως συλλογικότητες να προτείνουν και να προκρίνουν μοντέλα που αφορούν την συλλογή ή επί το επικρατέστερο την Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ)

Η ΔσΠ δεν είναι ένα αφηρημένο νεωτεριστικό μοντέλο ή μια εύκολη διαδικασία. Αντίθετα είναι μια επίμονη καθημερινή διεργασία σε μια ώριμη και αποφασισμένη κοινωνία που έχει πεισθεί ότι αυτή η καλή πρακτική θα έχει ατομική/οικογενειακή και συλλογική ωφέλεια κυρίως μείωση των επιπτώσεων στο περιβάλλον.

Με την ευκαιρία του διαλόγου για το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων οι τοπικές κοινωνίες πρέπει να συμμετέχουν μέσω των Δήμων σε ανοικτό και ειλικρινή προτασιακό διάλογο γιατί τα απορρίμματα είναι από τα ζωτικά προβλήματα που αφορούν την υγεία, την οικονομία και το περιβάλλον στην εξελισσόμενη υγειονομική και κλιματική κρίση.

Στο διάλογο και στην τελική απόφαση δύο όροι πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτοι:

1. Τα απορρίμματα/ανακυκλώσιμα είναι προϊόντα προς πώληση και δεν εκχωρούνται
2. Να αποτραπεί/αποκλειστεί η καύση ως μέθοδος ολοκληρωμένης διαχείρισης των ΑΣΑ

Στο διάλογο οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν ότι:

• Η μη συμμόρφωση στους κανονισμούς της συλλογής και της διαχείρισης των ΑΣΑ και ιδιαίτερα της ανακύκλωσης κόστισαν στην χώρα από την Ευρωπαϊκή ,την τελευταία διετία 52 εκατ. ευρώ αν και την τελευταία πενταετία παρουσιάζεται μείωση 33 στα σκουπίδια που ξεχωρίζουν οι πολίτες για ανακύκλωση, ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και της μικρότερης κατανάλωσης
• Μόλις το 1/3 των υλικών ανακυκλώνεται μέσω των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ), ενώ τα υπόλοιπα 2/3 ανακυκλώνονται παράτυπα μέσω πλανόδιων ρακοσυλλεκτών στη «μαύρη» οικονομία. Με οικονομικούς όρους, το κόστος της απώλειας υπολογίζεται ετησίως σε 1,5 εκατ. ευρώ, ενώ παράλληλα αυξάνεται το λειτουργικό κόστος διαλογής εξαιτίας της επιδείνωσης της ποιότητας του εισερχόμενου υλικού. (Στην Ελλάδα οι ρακοσυλλέκτες και οι μικροέμποροι υπολογίζονται γύρω στους 80 – 100.000. Αν ήταν κοινωνικά οργανωμένοι και μπορούσαν να σταματήσουν τη δουλειά για ένα μήνα, θα παρέλυε η βιομηχανία και θα δημιουργούνταν χρηματιστηριακή κρίση …).
• Διαδοχικές και αλλεπάλληλες πληρωμές από τον δημότη ενός συσκευασμένου προϊόντος σαν καταναλωτής (τέλος ανακύκλωσης της συσκευασίας), κόστος ταφής των σκουπιδιών που δεν ανακυκλώνονται (μέσω των δημοτικών τελών), κόστος μεταφοράς στο ΚΔΑΥ των υλικών των μπλε κάδων, την επιστροφή από το ΚΔΑΥ στις χωματερές για θάψιμο, την απώλεια επιδότησης 20 – 25 ευρώ ανά τόνο, που καρπώνονται οι Εταιρείες Ανακύκλωσης για τον «κόπο» διαχωρισμού και μεταφοράς τους.( Όσο για το περιβαλλοντικό κόστος της ταφής των σκουπιδιών στους ΧΥΤΑ και τις επιπτώσεις στην υγεία μας, αυτό είναι ανυπολόγιστο…). . Συνεχείς οι πυρκαγιές σε κέντρα και αποθήκες διαλογής επιτείνουν το πρόβλημα και με τα τοξικά νέφη που δημιουργούνται
• Η Κίνα, ο μεγαλύτερος εισαγωγέας παγκοσμίως ανακυκλώσιμων υλικών, ανακοίνωσε ότι σταματά να εισάγει ανακυκλωμένο πλαστικό και στη συνέχεια έθεσε πολύ αυστηρούς περιορισμούς δημιουργώντας «έμφραγμα» στην αγορά των ανακυκλώσιμων για την Ελλάδα.( Η ζήτηση μειώθηκε δραστικά. Οι συνέπειες φάνηκαν από την πρώτη στιγμή,. Για παράδειγμα, στα μέταλλα η τιμή έπεσε από 130 ευρώ/τόνο το 2017 στα 80 ευρώ/τόνο σήμερα. Το PET (σ.σ. υλικό από το οποίο κατασκευάζονται τα μπουκάλια νερού) έπεσε από 400 ευρώ/τόνο στις αρχές του 2019 στα 280 ευρώ/τόνο Οι εισαγωγές της Κίνας σε χαρτί και χαρτόνι έπεσαν από 32 εκατ. τόνους το 2017 σε 17 εκατ. τόνους το 2018 και 12 εκατ. τόνους το 2019).
• Οι οικονομικές συνέπειες για τους Δήμους επιδεινώνονται με την υπ’ αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΔΑΠΠ/31606/930 ΚΥΑ, βάσει της οποίας ορίστηκε ο νέος «Κανονισμός τιμολόγησης Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ)» (ΦΕΚ 1277 Β/15.4.2019).ΔσΠ.

Η ενημέρωση των πολιτών πάνω στην υπάρχουσα ευαισθητοποίηση, σε συνδυασμό με το ότι η ανακύκλωση θα αποτελεί πλέον πηγή ζωής, από την συλλογή έως την διαχείριση και δεν εκχωρείται, ίσως αποτελέσει την επανεκκίνηση της ανακύκλωσης τόσο στον μπλε κάδο και στα τέσσερα ρεύματα της ΔσΠ (χαρτί, πλαστικό, γυαλί, αλουμίνιο), όσο με την κομποστοποίηση και την συλλογή τηγανελαίων. 

Είναι καιρός της αυτογνωσίας και της ειλικρίνειας αν δεν θέλουμε να γίνουμε έρμαια των συμφερόντων που έτσι κι αλλιώς έχουν τα κεφάλαια και την τεχνογνωσία να επιβάλλουν τους όρους τους.

Η γνώση και η κοινωνική συνοχή με ιεραρχημένο σχέδιο και στόχους ίσως αποτελέσει το ανάχωμα στον νέο επικερδή τομέα που τα σκουπίδια γίνονται χρυσάφι.

Όταν όμως τόσο η συλλογή όσο και η ανακύκλωση παραδίδονται χωρίς όρους στην ιδιωτική πρωτοβουλία, τότε πως θα πεισθούν οι πολίτες να προχωρήσουν ενσυνείδητα σε ανακύκλωση εφ’ όσον γνωρίζουν εκ προοιμίου δεν υπάρχει ΚΑΝΕΝΑ όφελος.

Όλοι οι ιοί μπορούν έστω με υστέρηση να καταπολεμηθούν ο ιός του καπιταλισμού εδώ και 1.5 περίπου αιώνα μεταλλάσσεται και αποδεικνύεται πολύ ανθεκτικός. Προπάντων δεν «τρομάζει» με ανακοινώσεις και δηλώσεις…

Έτσι ο επανακαθορισμός μιας λαθεμένης πολιτικής θα δείξει γενναιότητα. 

Ηλίας Παναγιωτακάκος