Ευρώτας: «Το ποτάμι του νότου»

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ - ΠΡΟΣΒΑΣΗ

Υπάρχουν δύο σημεία που λειτουργούν ως καλές βάσεις εξορμήσεων, πρωταρχικώς η Σπάρτη και δευτερευόντως το Γύθειο. Πραγματικά κεντρική θέση στην κοιλάδα έχει η Σπάρτη από όπου μπορούμε να εξερευνήσουμε διάφορα τμήματα όλου του ποταμού. Το Γύθειο βολεύει τους καλοκαιρινούς μήνες επειδή είναι πάνω στην θάλασσα και βέβαια ενδείκνυται περισσότερο για νότια τμήματα της κοιλάδας και για το Δέλτα. Τα περισσότερα σημεία του οδοιπορικού μας είναι προσβάσιμα χωρίς 4Χ4. Βέβαια στη παρόχθια περιοχή του ποταμού και στους παραποτάμους υπάρχουν πολλοί «δύσκολοι» χωματόδρομοι για τους λάτρεις της τετρακίνησης.

ΜΥΣΤΡΑΣ - ΤΡΥΠΗ - ΜΑΓΟΥΛΙΤΣΑ

Με αφετηρία την Σπάρτη υπάρχουν πολλές δια δρομές που στηρίζονται στον άξονα του Ευρώτα και των κύριων παραποτάμων του. Για τους περισσότερους επισκέπτες πρώτιστο μέλημα είναι η επίσκεψη στη βυζαντινή καστροπολιτεία του Μυστρά – οδικώς είναι μόλις 6 χλμ. από την Σπάρτη. Ο τραγουδισμένος Μυστράς δεν χρειάζεται ιδιαίτερη εισήγηση εδώ όμως γύρω του υπάρχουν δύο εντυπωσιακά και δροσερά φαράγγια. Για να κάνουμε την περιήγηση, ξεκινάμε για Αϊ Γιάννη από την Σπάρτη, και μόλις μετά στο Παρόρι βλέπουμε την πρώτη βαθειά χαράδρα. Για τους περιπατητές προσφέρεται το Φαράγγι της Λαγκαδιώτισσας δίπλα στο Παρόρι, ένα μονοπάτι που επίσης πλησιάζει και τον αρχαιολογικό χώρο της καστροπολιτείας του Μιστρά. Περνάμε το ομώνυμο χωριό και ανεβαίνουμε στα Πικουλιάνικα (με εξαιρετική θέα της κοιλάδας) και στην συνέχεια για Τρύπη, λίγα χιλιόμετρα βόρεια από τον Μυστρά (πάνω στον δρόμο Σπάρτη-Καλαμάτα). Για τους λάτρες του νερού ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η ρεματιά και χαράδρα ακριβός κάτω από την Τρύπη. Εδώ είναι η ευρύτερη περιοχή του αρχαίου Καιάδα, και πολύ κοντά σε αυτό το φοβερό βάραθρο υπάρχει η μεγάλη καρστική πηγή της Τρύπης. Αξίζει επίσκεψη στις πολύ ζεστές μέρες του καλοκαιριού! Παίρνουμε των πιο κατηφορικό τσιμεντόστρωτο δρόμο από το μικρό ομώνυμο χωριό και όταν συναντάμε το κρυστάλλινο ποτάμι με τον ψηλό πλατανεώνα περπατάμε ανάντι ως την μεγάλη πηγή.

Πελλάνα - Καστόρι - Βιβάρη - Σελλασία - Σπάρτη

Ένα μεγάλο μέρος του βορειότερου τμήματος της κοιλάδας του Ευρώτα είναι σχεδόν άγνωστο σε επισκέπτες της Σπάρτης. Λίγοι γνωρίζουν ότι ο Ευρώτας πηγάζει στην κεφαλή της στενής κοιλάδας, στην Αρκαδία (πηγές Σκορτσινού). Λίγοι αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν και σημαντικοί παραπόταμοι του Ευρώτα στον βόρειο Ταΰγετο και στους πρόποδες του Πάρνωνα – ορισμένοι παραπόταμοι ρέουν με κρύο πηγαίο νερό ακόμη και το καλοκαίρι. Μια εύκολη περιήγηση από την Σπάρτη ακολουθεί το δυτικό τμήμα της στενής κοιλάδας πάνω στους πρόποδες του δασωμένου βόρειου Ταϋγέτου (προς το Καστόρι).

Κατευθυνόμαστε βόρεια προς Καραβά και Βορδόνια, προς το όμορφο ημιορεινό χωριό Καστόρι (480 μέτρων υψόμετρο), όπου συναντάμε κύριο παραπόταμο του Ευρώτα, το ρέμα Καστορίου. Το χωριό είναι όμορφο κεφαλοχώρι με δύο κατάφυτες ρεματιές. Παρότι παλιό, ιστορικό χωριό, το όνομα του το πήρε σχετικά πρόσφατα από το μυθολογικό ήρωα Κάστορα (μετονομάστηκε το 1921, ενώ πριν ήταν γνωστό ως Καστανιά). Το χωριό, όπως και πολλά άλλα μικρά χωριά κοντά σε πηγές στις πρόποδες του βόρειου Ταϋγέτου έχει πολλά κτήρια φτιαγμένα από λαγκαδιανούς μαστόρους, όπου κυριαρχεί το λιθόκτιστο διώροφο και σχεδόν όλα τα σπίτια έχουν κεραμίδια. Η κύρια ρεματιά του χωριού (στην βόρεια απόληξη του οικισμού) σχηματίζει μαγευτική δασωμένη χαράδρα – τόπος που είναι εξαιρετικά δροσερός, και ταιριάζει για περίπατο μιας ώρας – ακόμη και με καύσωνα μεσοκαλόκαιρα. Υπάρχει ένα απλό παραποτάμιο μονοπάτι που σε ταξιδεύει σε σπάνιες δασοσυστάδες με σκλήθρα (Alnus glutinosa) και καταλήγει σε ένα απίθανο φαράγγι… υγρό καταφύγιο για πεταλούδες της Ρόδου!

Μετά το Καστόρι είτε συνεχίζουμε στις πρόποδες του Ταϋγέτου ως την Σκορτσινού είτε κατηφορίζουμε προς τον κύριο ρου του ποταμού στην περιοχή της Πελλάνας (7 χλμ.), διαδρομή που βολεύει για μια κυκλική βόλτα πίσω στην Σπάρτη μέσω Κονιδίτσας και Σελασσίας. Ένα από τα λίγα γνωστά σημεία έλξης είναι ο αρχαιολογικός χώρος δίπλα στο μικρό χωριό της Πελλάνας, γνωστός για τους λαξευτούς θαλαμωτούς τάφους των μυκηναϊκών χρόνων. Λίγα αλλά σημαντικά ερείπια υπαρχουν. Η θέση της αρχαίας Πελλάνας εντοπίζεται Β.Α. του σημερινού χωριού. Καταλάμβανε την περιοχή από την σημερινή πηγή «Άσπρη Βρύση» και εκτεινόταν μέχρι την σημερινή τοποθεσία του λόφου Παλιόκαστρο (προφανώς η Μυκηναϊκής εποχής ακρόπολη). Εδώ φαίνεται ότι είμαστε σε σημαντικό αρχαιολογικό μνημείο από τα διάσπαρτα τεμάχια εγχρώμων και πήλινων αγγείων. Υπάρχει και μεγάλος Μυκηναϊκός τάφος, ο δεύτερος σε μέγεθος τάφος μετά του Αγαμέμνονα στις Μυκήνες. Οι ειδικοί λένε ότι είναι σίγουρα βασιλικός και κατά πάσα πιθανότητα του Τυνδάρεω ή του Μενελάου! Η ύπαρξη νερού σε αυτό το άνυδρο σημείο της ζεστής κοιλάδας - λεκανοπεδίο σίγουρα ήταν σημαντική από τα αρχαία χρόνια- και ο Ευρώτας είναι δίπλα σε αυτή την σημαντική αρχαία πόλη. 

Κατευθυνόμενοι προς την Σελλασία συναντάμε την γέφυρα πάνω από το ποτάμι- το καλοκαίρι το επιφανειακό νερό είναι απόν! Γιατί; Οι πολλές γεωτρήσεις και η υπερβολική κατασπατάληση κατεβάζει τον υδροφόρο ορίζοντα και τον ποτάμι χάνεται. Το ποτάμι ρέει υπόγεια- λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω βγαίνει όμως στην επιφάνεια εκεί θέλουμε να πάμε... στις πηγές Βιβαρίου. Αμέσως μετά την γέφυρα παίρνουμε χωματόδρομο ακολουθώντας των κατάξηρη κοίτη για περίπου 3.5 χλμ σε νότια κατεύθυνση. Κάποια στιγμή βλέπουμε καταπράσινα χωράφια και ένα δάσος να λάμπει από τον πηγαίο νερό στις ρίζες του. Βρισκόμαστε σε σημείο «άκρως απόρρητο» - ίσως το ομορφότερο ποτάμιο περιβάλλον στον Ευρώτα! Υπάρχουν δύο τουλάχιστον σημαντικά κεφαλάρια με δροσερό νερό και με λίγο εξερεύνηση θα βαρείτε και τα ερείπια ρωμαϊκού υδραγωγείου - το όνομα Βιβάρι πιθανώς κρατά από την ρωμαϊκή περίοδο. Κάτω από τον πράσινο θόλο των θεόρατων πλατάνων και φτελιών τα εξωπραγματικά γαλάζια νερά είναι σε απόλυτη αντίθεση με το άνυδρο καλοκαιρινό τοπίο.

Η περιοχή αυτή «ανακαλύφθηκε» ως σημαντικό καταφύγια σπάνιων ψαριών από ερευνητές πολύ πρόσφατα – επίσημα λίγοι γνωρίζουν την τεράστια βιολογική της αξία. Τα νερά είναι ζωντανά καταφύγια για τρία σπάνια ενδημικά ψάρια της νότιας Πελοποννήσου: την καιαδική μενίδα, την χρυσή μενίδα και τον πολύ μικρό Λακωνικό Πελασγό! Επιστήμονες φθάνουν εδώ για να μελετήσουν τα ψάρια. Όλοι μαγεύονται εδώ και αναρωτιούνται «γιατί αυτή η όαση δεν είναι προστατευόμενη περιοχή;» Επιστρέφουμε στον κύριο δρόμο και γυρνάμε στη Σπάρτη (ή αποχωρούμε για βόρεια) μέσω της Σελλασίας. 

ΓΕΦΥΡΑ ΣΠΑΡΤΗΣ - ΜΕΝΕΛΑΙΟΝ - ΣΚΟΥΡΑ - ΧΑΡΑΔΡΑ ΒΡΟΝΤΑΜΑ 

Συνήθως δεν είναι εύκολο να ευχαριστηθεί κανείς την φύση του ποταμού το καλοκαίρι διότι πολλά τμήματα του είναι κατάξερα (όπως προαναφέρθηκα, κυρίως λόγο της υπερβολικής επιφανειακής και υπόγειας απόληψης νερών για γεωργική χρήση). Υπάρχουν όμως σημεία με πηγές μέσα στην ίδια την κοίτη του ποταμού όπου νερό αναβλύζει και ρέει όλο το έτος. Εκεί συχνά υπάρχουν και υπέροχες παραποτάμιες δασοσυστάδες. Αν έχει κανείς μόνο μερικές ώρες στην διάθεση του μια πρωινή βόλτα από της Σπάρτη προς το Παλιομονάστηρο του Βρονταμά δίνει μια αντιπροσωπευτική ματιά σε παρόχθια και ποτάμια τοπία του κεντρικού τμήματος της κοιλάδας του Ευρώτα.

Προαιρετικά, πρώτα μπορούμε να σταματήσουμε λίγο στον χώρο παρκινγκ πάνω από την γέφυρα της Σπάρτης. Οδεύουμε μόλις ανάντη της γέφυρας στην ανατολική όχθη του ποταμού για να βρούμε ένα σημείο πηγής μέσα στην κοίτη. Εδώ ένα χιλιόμετρο πάνω από την γέφυρα υπάρχουν όμορφες συστάδες με ιτιές και πηγαία κρυστάλλινα νερά. Από την αρχαιότητα τέτοια σημεία στο ποτάμι ήταν τόποι κολύμβησης και άθλησης. Σήμερα, με ένδειξη τα σκόρπια σκουπίδια και μπάζα, προφανώς δεν αξιοποιούνται αυτά τα καθαρά νερά! Όμως αξίζει την επίσκεψη για την φυσική ομορφιά και την ζωντάνια των νερών. Τα νερά βρίθουν με τα μικρά ενδημικά ψάρια. Τα ερπετά -νερόφιδα- είναι εντελώς ακίνδυνα. Μέχρι τα μέσα Ιουνίου τραγουδούν και αηδόνια, ψευταηδόνια, στριτσίδες και πολλά άλλα μικροπούλια. Όλο το καλοκαίρι τριγυρνούν πολύχρωμες λιβελούλες, πεταλούδες, και όλα τα νεροζούζουνα -δείκτες καθαρών νερών. Κάπου μέσα στα βάτα κρύβεται και η βίδρα. Σίγουρα ένα τέτοιο σημείο θα ήταν τόπος ιερός για τους αρχαίους Σπαρτιάτες. 

Συνεχίζουμε μετά την γέφυρα της Σπάρτης δεξιά (νότια) προς το μικρό γεωργικό χωριό της Σκούρας. Για την θέα, ανεβαίνουμε ανηφορικό χωματόδρομο στο λόφο όπου μας οδηγούν πινακίδες προς Μενελάιον (περίπου 4 χλμ από Σπάρτη). Αυτό το ιδιαίτερο σημείο πάνω από την αριστερή (ανατολική) όχθη του Ευρώτα είναι ιερό προς τιμήν των θεοποιημένων ηρώων της Σπάρτης, του Μενέλαου και της Ωραίας Ελένης. Το ερειπωμένο ιερό ήταν μια επιβλητική εξέδρα – μοιάζει σήμερα με μικρή γκρεμισμένη πυραμίδα. Από τα αρχαιολογικά ευρήματα προκύπτει ότι η λατρεία στο μνημείο αυτό ξεκίνησε ήδη από τον 8ο αι. π.Χ. και η Ελένη λέγεται ότι συνδέεται με παλιά θεότητα της βλάστησης και των μικρών παιδιών. 

Συνεχίζουμε οδικός νότια προς τα Σκούρα, ένα παραδοσιακό χωριό του «κάμπου» του Ευρώτα. Προσεγγίζουμε το ποτάμι δίπλα στο χωριό στο δρόμο για την επαρχιακή οδό Σπάρτη-Γυθείου. Το σημείο διάβασης του ποταμού είναι πολύ πλατύ με εντυπωσιακές δασοσυστάδες (πλατάνια, λεύκες, ιτιές). Από εδώ υπάρχουν χωματόδρομοι που οδηγούν βόρεια και νότια πλάι στο ποτάμι και συχνά μέσα στο παραποτάμιο δάσος. Ένας από τους βόρειους χωματόδρομους συναντά ένα πηγαίο παραπόταμο (το Κακόρεμα) στην δυτική όχθη. Το καλοκαίρι η περιοχή αυτή θυμίζει ζούγκλα. Ψηλές κληματσίδες και άλλα αναρριχώμενα φυτά στολίζουν όλα τα δέντρα, πολύχρωμες πικροδάφνες και λυγαριές καθρεφτίζονται μέσα στα νερά. Εδώ προσφέρονται πολλές ευκαιρίες για εξερεύνηση και φωτογράφηση της φύσης.

Από εδώ βγαίνουμε στον κεντρικό δρόμο Σπάρτης-Γυθείου και πορευόμαστε νότια προς Λευκόχωμα, μικρό άσημο χωριό πάνω σε δρόμο που οδεύει κοντά στο ποτάμι. Μέσα σε αυτό το χωριό παίρνουμε το χωματόδρομο με κατεύθυνση προς Βρονταμά (ακολουθούμε πινακίδες). Σε κάποιο σημείο υπάρχει ένας μικρός συνοικισμός «Μολαϊτη» από εδώ φαίνεται η μεγάλη περιοχή του παρόχθιου δάσος που απλώνεται από εδώ βόρεια ως τα Σκούρα. Υπάρχουν χωματόδρομοι που με όχημα 4Χ4 σας φέρνουν κοντά στο ποτάμι. Εκεί κυριαρχεί η απόλυτη ησυχία.

Σημείο αναφοράς πριν τον Βρονταμά είναι η γέφυρα μετά το Μολαϊτη (με θέα του ποταμού από ψηλά). Από εδώ ο ποταμός διασχίζει μικρή χαράδρα (Μεσοβούνι). Συνεχίζουμε οδικώς εκτός παρόχθιας ζώνης, νότια προς Βρονταμά – όμως αντί για το ομώνυμο χωριό κατευθυνόμαστε και πάλη παραποτάμια στην αριστερή πλευρά του ποταμού ως την «γέφυρα Βρονταμα-Παλιομονάστηρο» μπροστά στη άνυδρη χαράδρα του Βρονταμά. Τοπίο που θυμίζει «άγρια δύση» και πράγματι σχεδόν ερημικό. Το καλοκαίρι είναι σκονισμένο και άνυδρο, και συνήθως ο ποταμός δεν ρέει εδώ τους καλοκαιρινούς μήνες. Από εδώ έχει αφετηρία μια ολοήμερη πεζοπορία μέσα στην χαράδρα – ακολουθώντας την κοίτη του ποταμού. Η πεζοπορεία είναι από τις λίγες του είδους της σε πεδινό ποτάμι και το καλό είναι ότι για 6 χιλιόμετρα η χαράδρα δεν έχει ίχνος δρόμου – ας μείνει έτσι!

Η περιοχή αξίζει περισσότερη έρευνα αλλά ξέρουμε ήδη ότι είναι σημαντική περιοχή για την πανίδα: υπάρχει πληθυσμός τσακαλιών, σπάνια αρπακτικά πουλιά, σπάνια ερπετά. Στα λίγα νερά που παραμένουν στο άγριο πάνω τμήμα της χαράδρας υπάρχουν βίδρες, νεροχελώνες και πολλά ερπετά. Τοπίο εκπληκτικό με εντυπωσιακές ασβεστολιθικές εξάρσεις και σπηλαιώσεις. Δετροσυστάδες με ποικιλία δέντρων όπως κοκκορεβιθιές, φτελιές και χαρουπιές στολίζουν το παρόχθιο περιβάλλον. 

Για να δείτε την χαράδρα από ψηλά εύκολα μπορείτε να πάτε στο Παλιομονάστηρο περίπου 3χλμ. από την γέφυρα πάνω από την δυτική όχθη του Ευρώτα (ακολουθήστε πινακίδες). Είναι πράγματι από τα παλιότερα, κτισμένο τον 12 αιώνα και στέκει σαν αετοφωλιά μέσα σε ασβεστολιθικούς γκρεμούς πάνω από την χαράδρα. Μικρό μονοπάτι οδηγεί στο μοναστήρι που διακρίνεται και ως σημείου αυτοθυσίας κατά την επανάσταση του ’21. Εδώ σκοτώθηκαν 500 άντρες από τον Βρονταμά που αρνήθηκαν να παραδοθούν στους τουρκο-αιγύπτιους του Ιμπραήμ (15/9/1825). Επιστρέφουμε από την γέφυρα Βρονταμά στην Σπάρτη ή στο κοσμοπολίτικο Γύθειο μέσω Σκάλας. 

ΔΕΛΤΑ ΕΥΡΩΤΑ

Είναι το μόνο σημείο του ποταμού που «προστατεύεται» μέσα στο διεθνές δίκτυο Natura 2000 όμως παραδόξως η περιοχή είναι δυστυχώς από τις πιο υποβαθμισμένες! Μέχρι την δεκαετία του ’60 το δέλτα απλωνόταν σε μια έκταση μεγαλύτερη από 20 χιλιάδων στρεμμάτων. Σήμερα τα κατακερματισμένα κομμάτια υγροτόπων που απομένουν δεν ξεπερνούν όλα μαζί 10 χιλιάδες στρέμματα. Η συρρίκνωση και καταστροφή των υγροτόπων του δέλτα έγινε βέβαια κυρίως για την καλλιέργεια του πορτοκαλιού, τον έλεγχο των πλημμυρών (ευθυγράμμιση του Ευρώτα) και την καταπολέμηση της ελονοσίας. Μαζί με την ελονοσία εξαφανίστηκαν πολλά πολύτιμα στοιχεία του υγρότοπου – και η μάχη του ανθρώπου εναντίων του υγρότοπου συνεχίζεται με παράνομες καταπατήσεις, δρόμους, μπαζώματα και νέες φυτείες ελιάς πάνω στις…αμμοθίνες!

Ωστόσο παρά την υποβάθμιση και τα σκουπίδια που θα βρείτε παντού, η περιοχή είναι σημαντικότατη και αξίζει μια σύντομη επίσκεψη, ειδικά αν έχετε μαζί σας έναν ορνιθολόγο ή εθελοντή «χελωνά» που μπορεί να σας δείξει πολλά κρυφά μυστικά αυτού του φυσικού καταφύγιου. Η ευρύτερη περιοχή έχει και αξιόλογα παράκτια τοπία και καλές παραλίες για μπάνιο.

Σύντομη επίσκεψη μπορεί να γίνει από το Γύθειο (ή οδεύοντας από Γύθειο προς Μονεμβασία). Οδικώς πορευόμαστε προς την Σκάλα (ακολουθώντας πινακίδες μόλις έξω από το Γύθειο) και στο δρόμο συναντάμε ένα από τα πρώτα υγροτοπικά καταφύγια την Σελινίτσα και το Βαλτάκι (έλη, αλίπεδα). Εντύπωση προκαλεί το ναυάγιο στο Βαλτάκι, το μεγάλο σκουριασμένο πλοίο «Δημήτριος» που έχει προσαράξει όρθιο πάνω στην ακτογραμμή. Οι παραλίες αυτές είναι οι πρώτες πραγματικά αξιόλογες παραλίες που θα συναντήσετε οδεύοντας προς το Δέλτα. Ο δρόμος συνεχίζει ανατολικά σε ένα τοπίο που θυμίζει αιγαιοπελαγίτικα νησιά, τα Τρίνησα. Πανέμορφες μικρές βραχονησίδες και το Γύθειο να λαμπυρίζει στο βάθος. 

Μετά τα Τρίνησα ο δρόμος εγκαταλείπει την ακτογραμμή και διασχίζει την δελταϊκή πεδιάδα του Ευρώτα προς την Σκάλα. Περίπου δύο χιλιόμετρα πριν τη Σκάλα υπάρχει ένα κανάλι με απίστευτα καθαρό πηγαίο νερό, είναι ο λεγόμενος Βασιλοπόταμος που πηγάζει από καρστικές εκφορτήσεις –νερών του Ευρώτα- μέσα στη Σκάλα. Σταματήστε στην γεφυρούλα για να παρατηρείστε τα νερά – διακρίνονται χρυσές μενίδες, κεφαλόπουλα, χέλια, λαβράκια, βατράχια, νερόφιδα – όλο ζωή το νερό! Αν έχετε λίγο χρόνο φθάνετε πολύ εύκολα (περίπου 5 χλμ.) στην παραλία και εκβολή του καναλιού, στην καρδιά του Δέλτα. Από εδώ περπατήστε ανατολικά προς την εκβολή (200 μ.). Εδώ η παραλία φαντάζει απέραντη αλλά στην ουσία βρισκόμαστε μόλις 1.7 χλμ από την εκβολή του Ευρώτα.

Για να φθάσουμε στην εκβολή του Ευρώτα οδικώς, γυρνάμε πίσω στον επαρχιακό δρόμο, διασχίζουμε την Σκάλα (αγροτικός οικισμός χωρίς τουριστικό ενδιαφέρον) και μετά τα τελευταία σπίτια του οικισμού στρίβουμε δεξιά σε χωματόδρομο πριν την γέφυρα. Ευθεία πάνω στο ανάχωμα του ευθυγραμμισμένου ποταμού φθάνουμε στην εκβολή (6 χλμ. χωματόδρομο από την γέφυρα της Σκάλας). Μην περιμένετε έναν θεαματικό υγροτοπικό παράδεισο…είναι περισσότερο κάμπος με πορτοκαλλεώνες, αποξηραμένες λιμνοθάλασσες, και καταπατημένες αμμοθίνες…Έχει όμως τεράστιο οικολογικό ενδιαφέρον όλη η περιοχή- ιδίως την άνοιξη όταν πλημμυρίζουν μεγάλες εκτάσεις υγρών λιβαδιών και λιμνοθαλάσσιων αλίπεδων μόλις ανατολικά της εκβολής (περιοχή Βιβάρι κοντά στο Έλος).

Στην περιοχή τότε μπορείς να δεις πολλά πολύ σπάνια είδη μεταναστευτικών πουλιών όπως βαλτόπαπιες, χαλκόκοτες και σμήνη μεταναστευτικών ερωδιών. Συνολικά 244 είδη πουλιών έχουν καταγραφεί. Προφανώς η περιοχή έχει περισσότερη ζωντάνια τον χειμώνα και την άνοιξη όταν έχει νερό! Νωρίς το καλοκαίρι στην παραλία φωλιάζουν και θαλάσσιες χελώνες. Αυτό που μένει έντονα στην μνήμα βέβαια με μια καλοκαιρινή επίσκεψη στο Δέλτα είναι η σοβαρή αποτυχία της προστασίας των υγροτόπων της Ελλάδας- ιδιαίτερα των μικρών και όχι τόσο διάσημων. Ας ενώσουμε τις δυνάμεις μας με τους ντόπιους περιβαλλοντιστές, τους ορνιθολόγους και χελωνάδες που προσπαθούν να σώσουν ότι έχει απομείνει.

Κείμενο: Σταμάτης Ζόγκαρης* και Βασιλική Βλάμη
Φωτογραγίες: Σταμάτης Ζόγκαρης και Λεωνίδας Βαρδάκας*
*Ινστιτούτο Εσωτερικών Υδάτων Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευν

academia.edu