Vekrakos
Spartorama | «Σπάρτη: Λεωφόρος Αμαλίας, δεκαετία 1930», από τον Βαγγέλη Μητράκο

«Σπάρτη: Λεωφόρος Αμαλίας, δεκαετία 1930», από τον Βαγγέλη Μητράκο

Spartorama 18/03/2021 Εκτύπωση Άρθρα Δημοτικά Ιστορία Κοινωνία Χρονογράφημα
«Σπάρτη: Λεωφόρος Αμαλίας, δεκαετία 1930», από τον Βαγγέλη Μητράκο
«Όταν αφήνουμε μια πόλη να διηγείται το παρελθόν της, αφουγκραζόμαστε και μαθαίνουμε και το παρελθόν των ανθρώπων της»
Οδός Εμπόρων

Ο Βασιλεύς Όθων ίδρυσε τη νέα Σπάρτη στα 1834 και ο Γερμανός αρχιτέκτονας Φρειδερίκος Στάουφερτ (F. Staufert) παρέδωσε στις πρώτες αρχές της πόλης τα εμπνευσμένα σχέδιά του. Στο κέντρο της πόλης τα σχέδια προέβλεπαν μια μεγάλη λεωφόρο με διεύθυνση ανατολή – δύση, στην οποία οι Σπαρτιάτες, τιμής ένεκεν, έδωσαν το όνομα της συζύγου του Όθωνος, της Βασίλισσας Αμαλίας*.

Η παλιά αυτή επιχρωματισμένη φωτογραφία – καρτ ποστάλ, την οποία εξέδωσε το θρυλικό βιβλιοπωλείο της Σπάρτης Γεωργίου Λαμπρόπουλου δείχνει τον κεντρικό αυτό δρόμο της πόλης (τη Λεωφόρο Αμαλίας που μετονομάστηκε μεταπολεμικά σε Λυκούργου) όπως ήταν στις αρχές της 10ετίας του 1930:

Ένας μοναχικός φανοστάτης στη διασταύρωση, εκεί που σήμερα είναι το «βαρέλι του τροχονόμου, και στην πλάτη του ακουμπισμένη μια μεγάλη πινακίδα, η οποία πληροφορεί τους Σπαρτιάτες για κάτι που δεν θα μάθουμε ποτέ … ίσως για κάποια παράσταση Καραγκιόζη ή μια ταινία που παιζόταν στο μοναδικό σινεμά της πόλης την εποχή εκείνη, το «ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΟΝ» στη στοά ΚΟΥΡΣΟΥΜΗ, το οποίο στα 1938 μετονομάστηκε σε «ΑΤΤΙΚΟΝ».

Δεξιά στη φωτογραφία βρίσκονται οι πολύ γνωστές μας και αγαπημένες «Καμάρες», (μόνο καμάρες δεν υπήρξαν ποτέ) με μια σειρά άχαρες κλαδεμένες μουριές στην άκρη του πεζοδρομίου, που θυμίζουν μιαν εποχή που η Σπάρτη έσφυζε οικονομικά από την παραγωγή κι επεξεργασία του μεταξιού.

Το πρώτο κτήριο δεξιά με τις ψηλές κολόνες ήταν ανέκαθεν καφενείο το οποίο είχε αλλάξει πολλά ονόματα και ιδιοκτήτες. Την τελευταία φορά που λειτούργησε ως καφενείο (10ετία ’40) είχε την ονομασία ΦΛΟΡΑΛ και στα 1949 μετατράπηκε σε χειμερινό σινεμά με το ίδιο όνομα (ΦΛΟΡΑΛ) από τον τότε ιδιοκτήτη του Δημήτρη (Τζίμη) Κανελλάκο.

Το ψηλό κτήριο λίγο πιο πάνω, που δεσπόζει στη δεξιά μεριά της λεωφόρου Αμαλίας είναι το ιστορικό ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ ΚΕΡΑΣΟΠΟΥΛΟΥ το οποίο υπάρχει ατόφιο ως τις μέρες μας.

Κοιτάζοντας στο βάθος της Λεωφόρου Αμαλίας που ακόμα φαίνεται να μη έχει ασφαλτοστρωθεί (ασφαλτοστρώθηκε στα 1935 από τον Δήμαρχο Ηλία Γκορτσολόγο) απορούμε και θαυμάζουμε πώς ένας ευθύς από το σχέδιο δρόμος παρεκκλίνει από την ευθεία στο σημείο που συναντά τη Λεωνίδου (τότε Όθωνος, πράγμα που δείχνει ότι το σχέδιο των Βαυαρών είχε καταστρατηγηθεί εν τη γενέσει του από τις δημοτικές αρχές και τους οικιστές της Σπάρτης.

Ερχόμαστε, τώρα, στα αριστερά της φωτογραφίας, όπου διακρίνεται (πρώτο) το σπίτι ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗ, το οποίο υπάρχει ακόμα στη θέση του, σε τραγική κατάσταση όμως, για να θυμίζει πως πρέπει, επιτέλους, ο δήμος Σπάρτης, να κινηθεί δραστικά για την απόκτησή του, διασώζοντάς το ως μέρος της ιστορίας και της φυσιογνωμίας της πόλης.

Στη γωνία του σπιτιού ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗ φαίνεται το παλαιότατο περίπτερο της πλατείας, το οποίο, δυστυχώς, ξηλώθηκε από το δήμο Σπάρτης πρόσφατα, ύστερα από 100 περίπου χρόνια παρουσίας στο κέντρο της πόλης. Λίγο παραπάνω απ’ το περίπτερο διακρίνουμε την πλατεία, με τους τεράστιους ευκαλύπτους στη θέση που σήμερα είναι οι νεραντζιές. Κάτω από τους ευκαλύπτους φαίνονται κάποιοι πάγκοι, που θυμίζουν ότι πάνω στην πλατεία γινόταν το παζάρι του Σαββάτου, μια συνήθεια που κράτησε μέχρι το 1970, περίπου.

Από τα σπίτια με τις σκεπές που περιστοίχιζαν, από τις δύο πλευρές, τη Λεωφόρο Αμαλίας, ελάχιστα, πλέον, έχουν απομείνει. Κι εδώ έρχεσαι να αναρωτηθείς τι «μαγικό» έκαναν οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που διατήρησαν ατόφια τα ιστορικά τους κέντρα και είναι σήμερα το νο1 αξιοθέατο για τους επισκέπτες και κορυφαίο καμάρι για τους κατοίκους των. Ενώ εμείς, οι «νεοέλληνες» αφήσαμε τον άνεμο της απώλειας να φυσήξει πάνω από στα σπίτια της Σπάρτης και το χειρότερο: να είναι ακόμα ελεύθερος και να συνεχίζει το καταστροφικό έργο του.

Από αυτοκίνητα στη Σπάρτη του 1930 ούτε λόγος. Εκεί που σήμερα «μποτιλιάρουν» τα αυτοκίνητα στέκονται μόνο ανέμελοι άνθρωποι, οι οποίοι ίσως και να αναρωτιούνται ΤΙ θέλανε κείνοι οι «παλαβοί» Βαυαροί και σχεδιάζανε τέτοιους μεγάλους δρόμους!!! Όμως η ζωή δικαίωσε, τελικά, τους «παλαβούς» Βαυαρούς που βλέπανε πολύ μπροστά και δίκασε τους «έξυπνους» Έλληνες που καταστρατήγησαν το σχέδιο των Βαυαρών και σήμερα βρίσκουν μπροστά τους τις συνέπειες.

Στο βάθος της φωτογραφίας, φυσικά, ο Ταΰγετος, πάντα στη θέση του, αιώνιος και αγέρωχος, φύλακας της πόλης που αγάπησε και της χάρισε τη γρανιτένια ψυχή του.

Τα λίγα καλώδια που «κρέμονται» πάνω από την τότε Λεωφόρο Αμαλίας θυμίζουν πως το κέντρο της πόλης είχε αρχίσει να ηλεκτροδοτείται από το 1925 από την ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΠΑΡΤΗΣ των Αφών ΠΑΠΑΔΟΛΙΑ, η οποία λειτουργούσε, τότε, πίσω από το δημαρχείο (δίπλα στο μετέπειτα θερινό σινεμά ΦΛΟΡΑΛ), πριν μεταφερθεί εκεί που σήμερα είναι το ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΙΑΣ.

Τέλος, η μικρή κολόνα στη πλατεία με τα τέσσερα πορσελάνινα, αναποδογυρισμένα «φλιτζάνια» στην κορυφή της, δείχνει πως η Σπάρτη είχε αρχίσει να αποκτά και τα πρώτα της τηλέφωνα.

Όταν αφήνουμε μια πόλη να διηγείται το παρελθόν της, αφουγκραζόμαστε και μαθαίνουμε και το παρελθόν των ανθρώπων της. Γι’ αυτό ποτέ κανείς δεν πρέπει να «φιμώνει» μια πόλη, αποστερώντας της τα στοιχεία της ταυτότητάς της, της παράδοσης και της ιστορικής της διαδρομής.

 

(*) Η Αμαλία, ήταν πριγκίπισσα του Όλντενμπουργκ, πόλης της Κάτω Σαξονίας της Γερμανίας, η μεγαλύτερη κόρη του Αυγούστου, Μέγα Δούκα του Όλντενμπουργκ και, γεννημένη στις 21 Δεκεμβρίου 1818, έφτασε στην Ελλάδα στις 2 Φεβρουαρίου του 1837. Είχε προηγηθεί ο γάμος της το 1836 με τον Όθωνα, ο οποίος ήταν ήδη 3 χρόνια βασιλιάς της Ελλάδας. Υπήρξε πολύ μορφωμένη και καλλιεργημένη γυναίκα και αγαπήθηκε από τον ελληνικό λαό τον οποίο κι αυτή αγάπησε. Προσπάθησε να συμφιλιώσει τις φατρίες της αθηναϊκής κοινωνίας που αντιμάχονταν, ήταν αυθόρμητη και ειλικρινής και θαύμαζε του αγωνιστές του 1821. Καλλώπισε με έργα την Αθήνα (Βασιλικός Κήπος) και ανέπτυξε έντονη φιλανθρωπική δράση. Λάτρεψε την Ελλάδα και φορούσε πάντα την παραδοσιακή γυναικεία φορεσιά της υπαίθρου, που μέχρι σήμερα φέρει το όνομά της: «Αμαλία». Ένα σπάνιο σύνδρομο που είχε εκ γενετής την εμπόδισε να κάνει παιδί με τον Όθωνα κι αυτή ήταν η μεγάλη και διαρκής θλίψη της ζωής της. Στα 1862 μια εξέγερση ανάγκασε τον Όθωνα να εγκαταλείψει την Ελλάδα μαζί με την Αμαλία. Έζησαν το υπόλοιπο της ζωής τους εξορισμένοι στη Βαυαρία, την πατρίδα του Όθωνα, δεν ξέχασαν ποτέ την Ελλάδα και κάθε μέρα μιλούσαν ελληνικά. Η Αμαλία πέθανε το 1875 σε ηλικία 57 ετών και ενταφιάστηκε στο Μόναχο, δίπλα στον αγαπημένο της σύζυγο, τον Όθωνα, ο οποίος είχε αποβιώσει το 1867.

 

Σπάρτη 17-3-2021
Βαγγέλης Μητράκος


Οδός Εμπόρων