Vekrakos
Spartorama | Η Δρ. Γεωργία Κακούρου-Χρόνη για το τελευταίο βιβλίο του Δημοσθένη Ματάλα

Η Δρ. Γεωργία Κακούρου-Χρόνη για το τελευταίο βιβλίο του Δημοσθένη Ματάλα

Spartorama 21/04/2021 Εκτύπωση Άρθρα Δημοτικά Κοινωνία Πολιτισμός
Η Δρ. Γεωργία Κακούρου-Χρόνη για το τελευταίο βιβλίο του Δημοσθένη Ματάλα
Δημοσθένης Α. Ματάλας, «Βαλσάροντας με την Υβόν ντε Κάρλο. Έξι και μία ιστορίες», Σκίτσα και σχέδιο εξωφύλλου Αθανάσιος Σισμάνης, Κέδρος, Αθήνα 2020
Οδός Εμπόρων

Αν οι αναμνήσεις μας είναι οι θολές φωτογραφικές πλάκες, τότε τα βιβλία του Προυστ – έλεγε ο Ζιντ – είναι εκείνο το δυνατό υγρό που επενεργώντας επάνω τους μάς αποκαλύπτει πρόσωπα και λησμονημένες συγκινήσεις, συναισθήματα και γεγονότα, αισθήσεις που ατόνησαν· όλα καλυμμένα από τη σκόνη του χρόνου. 

Στο καινούργιο βιβλίο του Δημοσθένη Ματάλα «Βαλσάροντας με την Υβόν ντε Κάρλο» ο ρόλος του χημικού υγρού της εμφάνισης της φωτογραφίας ανατίθεται στο τυχαίο, προκειμένου ο συγγραφέας να κερδίσει με τον δικό του τρόπο τον χαμένο χρόνο· το όνομα ενός δρόμου, μια είδηση που γνωστοποιεί ένα φίλος ή το τηλεοπτικό δελτίο, ένας αποξεχασμένος δίσκος σαρανταπέντε στροφών, μια μελωδία. 

Αυτό το τυχαίο ενεργοποιεί τη μνήμη και η περιπλάνησή της καταγράφεται με συγκεκριμένες χρονολογίες, σε συγκεκριμένους χώρους. Ως να λαμβάνεται η απόφαση να περιχαρακωθεί ο χωρόχρονος, έτσι που ό,τι αυτός περικλείει να μην ξανακερδηθεί εφεξής από τη λήθη. 

Ένα σχετικό παράδειγμα από το πρώτο διήγημα που τιτλοφορείται «Ανταμώνοντας την εφηβεία»: Ένας ώριμος άνδρας οδεύει προς το γήπεδο του Παναθηναϊκού· καρφώνεται από την ονομασία ενός δρόμου. Κι εκεί ακριβώς συναντά τον έφηβο εαυτό του να υπακούει στα κελεύσματα του «μέντορά» του που είναι αποφασισμένος να τον οδηγήσει από την εφηβεία στη μετεφηβική ηλικία. 

«Οι έξι και μία ιστορίες», όπως είναι ο υπότιτλος του βιβλίου συνέχονται από καθορισμένο χωρόχρονο. Ο χώρος, η επαρχιακή πόλη της Σπάρτης, όπως εύκολα είναι αναγνωρίσιμη από τα πολλά τοπόσημα στα οποία αναφέρεται ο συγγραφέας· και η Αθήνα. Και ο χρόνος, από την παιδική, στην εφηβική και στην ώριμη πια ηλικία έως την αφυπηρέτηση από την ενεργό επαγγελματική δράση. 

Πρόκειται για την «προσωπική μυθολογία» του συγγραφέα, όπου ο τριτοπρόσωπος αφηγητής εκθέτει πράξεις, σκέψεις, απόψεις, προτιμήσεις, φοβίες, ιδέες. Σε όλα τα διηγήματα, πίσω από τον αφηγητή ανιχνεύεται ο ίδιος ο συγγραφέας. Ακόμη και στο διήγημα «Στο ράφι με τα αζήτητα» που πρωταγωνιστεί νεαρή ηρωίδα, ο συγγραφέας υποκρύπτεται στη δημοσιευμένη επιστολή του παππού προς την εγγονή, την οποία εκείνη εντελώς τυχαία ανακαλύπτει ακριβώς στο «ράφι με τα αζήτητα» ενός παλαιοπωλείου στο Μοναστηράκι. 

Άμεσα προσωπικά βιώματα που σχετίζονται κυρίως με το αστικό περιβάλλον της οικογένειας στην πόλη της Σπάρτης. Αλλά και με την απριλιανή δικτατορία, την πρόσφατη οικονομική κρίση, ενώ η νεαρή φοιτήτρια στο «Ράφι με τα αζήτητα» δίνει την αφορμή για να εκτεθεί το δράμα των προσφύγων της Συρίας, και της προσφυγιάς γενικότερα. Όλα τραγικά γεγονότα που βιώνει ο συγγραφέας και σημαδεύουν τον χρόνο του, την προσωπική του ιστορία και τις «ιστορίες» του. 

Εάν αναζητούσαμε, πέρα από τον καθορισμένο χωρόχρονο, και άλλα χαρακτηριστικά που συνθέτουν το ύφος του βιβλίου του, θα προσθέταμε την τρυφερότητα, την αγάπη στον άνθρωπο, την ειλικρίνεια, την αποφυγή μεγαλοστομιών, την επιθυμία του συγγραφέα να επικοινωνήσει την αλήθειά του, να την μοιραστεί με τον αναγνώστη του επιστρατεύοντας και το χιούμορ. 

Αυτά τα χαρακτηριστικά, της ειλικρίνειας και του σεβασμού προς τον αναγνώστη, επιβεβαιώνονται και στο «Σημείωμα» που κλείνει το βιβλίο και στο οποίο ο συγγραφέας εξηγεί το όψιμο της συγγραφής. Συγγραφής που είχε ωστόσο τύχει της ένθερμης ενθάρρυνσης του Αντώνη Σαμαράκη και που ο συγγραφέας αφιερώνει στους δασκάλους του, Δημήτρη Κατσαφάνα και Λίνο Μπενάκη, αναγνωρίζοντας τις προς αυτούς οφειλές του. 

Το βιβλίο θα μπορούσε να προταθεί ως άξιο να διαβαστεί από τους εφήβους που ίσως θα τους ξενίσει η τοτινή σχολική ζωή, οι υπερβολικοί περιορισμοί, η αγωγή που υπαγορεύεται από την αυστηρότητα και την τιμωρία, η περιορισμένη επικοινωνία με τους γονείς. Αλλά ταυτόχρονα στην ειλικρινή φωνή του συγγραφέα θα αναγνωρίσουν δικά τους χαρακτηριστικά, ανησυχίες, οράματα, προσδοκίες, ερωτικά χτυποκάρδια. Και θα διαπιστώσουν – για μια ίσως ακόμη φορά – ότι όσο και να διαφέρουν ή να απέχουν χρονικά μεταξύ τους οι εποχές, πάντα ο άνθρωπος θα διαπνέεται από τις ίδιες ανησυχίες, τα ίδια ερωτήματα και η καρδιά θα χτυπά σε ανάλογο ρυθμό με τη δικιά τους. 

Ακόμη κι εάν δεν ήταν στις προθέσεις του συγγραφέα, ο τίτλος του πρώτου διηγήματος «Ανταμώνοντας την εφηβεία» συνηγορεί προς την υποδοχή του βιβλίου από το εφηβικό κοινό. Η μετοχή του ενεστώτα «ανταμώνοντας» εκφράζει την πρόθεση του συγγραφέα να «ανταμώσει» και να καταγράψει στιγμές της εφηβικής του ζωής. Ωστόσο, ταυτόχρονα ως μετοχή του ενεστώτα, δηλώνει τον τρόπο, παραμένει ανοιχτή, χωρίς δεσμεύσεις και μοιάζει να προκαλεί τον κάθε έφηβο να επιχειρήσει μέσα από τις σελίδες του βιβλίου να «ανταμώσει» τον εαυτό του. 

 

Δρ. Γεωργία Κακούρου Χρόνη


Οδός Εμπόρων