200η επέτειος απελευθέρωσης της Μονεμβασίας και μεγαλοπρεπή θυρανοίξια Ι.Ν Αγ. Νικολάου

Ειδικότερα, στις 9.30 το πρωί, προεξάρχοντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη μας κ. Ευσταθίου και παρούσης της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνας Μενδώνη, τελέσθηκαν τα θυρανοίξια του ιστορικού Ι.Ν Αγίου Νικολάου. 

Αμέσως μετά, εντός του Ναού, τελέσθηκε  η Δοξολογία για τον εορτασμό των 200 ετών από την απελευθέρωση της ιστορικής πόλης της Μονεμβασίας. Τον πανηγυρικό της ημέρας εξεφώνησε, με γλαφυρό τρόπο,  ο κ. Δημήτριος Ανδριτσάκης, ομότιμος καθηγητής της Οδοντιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ακολούθως μίλησε εκ μέρους της Ιεράς Μητροπόλεώς μας ο εφημέριος Μονεμβασίας, Πρωτ. Κωνσταντίνος Κρυπωτός, ο οποίος αναφέρθηκε στην ιστορία του Ναού και στις προσπάθειες δεκαετιών για την επαναλειτουργία του. Παράλληλα ευχαρίστησε την Υπουργό Πολιτισμού για την πολύτιμη βοήθεια και το αμέριστο ενδιαφέρον της για πολλά έργα εντός της καστροπολιτείας. 

Η ομιλία του π. Κωνσταντίνου επισφραγίστηκε με την προσφορά από τον σεπτό Ποιμενάρχη μας προς την κα Μενδώνη ενός ιερού εκτυπώματος του Αγίου Νικολάου, ως  ανάμνηση των θυρανοιξίων και ως ελάχιστο αντίδωρο για την εν γένει προσφορά της Υπουργού στη Μονεμβάσια. 

Παίρνοντας τον λόγο η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού ευχαρίστησε τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας, για το συμβολικό δώρο και για την εξαιρετική συνεργασία επί σειρά ετών σε έργα θρησκευτικού ή άλλου ενδιαφέροντος σε όλη την επικράτεια της Ιεράς Μητροπόλεώς Μονεμβασίας και Σπάρτης.  Παράλληλα διαβεβαίωσε ότι η μέριμνα του Υπουργείου θα συνεχίσει να είναι απόλυτα ενεργή τόσο στη Μονεμβάσια, όσο και στην υπόλοιπη Λακωνία, που βρίθει ιστορικών μνημείων. 

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας στην προσλαλιά του αναφέρθηκε στην ιστορική επέτειο των 200 ετών από την απελευθέρωση της Μονεμβασίας, ενώ ευχαρίστησε θερμά την Υπουργό Πολιτισμού και όλους όσοι συνέβαλαν στα θυρανοίξια του Ι.Ν Αγίου Νικολάου και στα υπόλοιπα σημαντικά έργα που πραγματοποιούνται ή έχουν ολοκληρωθεί στον ευλογημένο αυτό τόπο. 

Χαιρετισμό επίσης απηύθυναν οι Βουλευτές Λακωνίας κύριοι Νεοκλής Κρητικός και Σταύρος Αραχωβίτης, ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου κ. Παναγιώτης Νίκας και ο Δήμαρχος Δ. Μονεμβασίας κ. Ηρακλής Τριχείλης.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ Ι.Ν ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ 

Ο Ι.Ν Αγίου Νικολάου, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που είναι τοποθετημένη στο τριγωνικό αέτωμα της δυτικής θύρας εισόδου, κατασκευάσθηκε  το έτος 1703 με δαπάνες του ιατροφιλόσοφου Ανδρέα Λικινίου. Από γραπτές πηγές γνωρίζουμε ότι ο Ναός του  Άγιου Νικόλαου ανεγέρθηκε πλησιόχωρα της πατρογονικής εστίας των Λικινίων και μάλιστα επάνω σε παλαιότερο ναό, των βυζαντινών χρόνων, του οποίου τα ερείπια είναι μέχρι σήμερα ορατά στη νότια εξωτερική πλευρά.  Στην κτιστή Αγία Τράπεζα του Αγίου Νικολάου έλαβε χώρα για δώδεκα ολόκληρα χρόνια ελεύθερου χριστιανικού βίου (1703–1715) το αναίμακτο θυσιαστήριο, το οποίο, μετά την ατιμωτική παράδοση της πόλης στους Τούρκους, διαδέχθηκε η μαρτυρική θυσία των γηγενών κατοίκων, μεταξύ αυτών και του κτήτορος του ναού, Ανδρέα Λικινίου. Στα νεώτερα χρόνια ο ναός του Αγίου Νικολάου λειτούργησε ως σχολείο και στο πλαίσιο αυτό υπέστη στο εσωτερικό του μια σειρά επεμβάσεων για τη λειτουργία της νέας χρήσης, όπως κατασκευή διαχωριστικού τοίχου ανάμεσα στον χώρο του Ιερού και τον κυρίως ναό και υπερύψωση του δαπέδου. Το χρονικό διάστημα 1829–1830 στέγασε το Αλληλοδιδακτικό Σχολείο Μονεμβασίας και από το 1839 μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα το Δημοτικό Σχολείο Μονεμβασίας. Έκτοτε ο Ιερός Ναός παρέμεινε κλειστός λόγω οικοδομικών προβλημάτων και λοιπών φθορών που αντιμετώπιζε. Στο πλαίσιο του Γ΄ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης πραγματοποιήθηκαν εργασίες αναστηλώσεως του Ναού, που περατώθηκαν το έτος 2006. 

Αμέσως μετά έγινε μετάβαση στο χώρο της πλατείας του Ελκομένου Χριστού, όπου τελέσθηκε  επιμνημόσυνη δέηση και αποδόθηκαν τιμές στους ένδοξους προγόνους μας. Σημειώνεται ότι οι λαμπρές εκδηλώσεις, που κάθε χρόνο διοργανώνει ο Δήμος Μονεμβασίας, με κορύφωση την αναπαράσταση της πυρπόλησης της τουρκικής γαλέρας στο λιμάνι, φέτος δεν πραγματοποιήθηκαν, λόγω των μέτρων για τον περιορισμό διασποράς του κορωνοϊού. 

(φωτογραφικό υλικό: Ιωάννης Τσόκρης και φωτογραφείο Δ. Σιάχου) 

ΟΜΙΛΙΑ π. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΥΠΩΤΟΥ 

Παναγιώτατε πάτερ και δέσποτα, πρωτοκάθεδρε της του Χριστού εν Μονεμβασια Εκκλησίας. Εξοχωτάτη κυρία υπουργέ. Αξιότιμε κύριε Δήμαρχε. Αξιότιμε  κύριε  περιφερειάρχα, Αξιοτιμοι κυριοί βουλευτές του νομού μας. Αξιότιμε κύριε πρόεδρε της τοπικής κοινότητος Μονεμβασίας  Αξιότιμοι κύριοι εκπρόσωποι  των στρατιωτικών αρχών , και των σωμάτων Ασφαλείας, Λαέ του Θεού ευλογημένε,

Το έτος 537 ο αυτοκράτωρ της ανατολικής ρωμαικής αυτοκρατορίας Ιουστινιανός εγκαινίασε έναν ναό που έμελε να αποτελέσει τον καθεδρικό Ναό συμπάσης της ορθοδοξίας, τον Ναό της του Θεού Σοφίας. Και παρ’ ότι αργότερα –κρίμασιν οις μόνος ο Κύριος οίδεν μετετράπη διαδοχικά σε ρωμαιοκαθολικό Ναό, σε μουσουλμανικό τζαμί, σε μουσείο και πάλι σε τζαμί, στη συνείδηση όλων μας παραμένει η αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία, και ένδακρεις προσδοκούμε την αποκατάσταση αυτής της μεγάλης αδικίας.

Ο Ναός του Αγίου Νικολάου στην Κάτω Πόλη της Μονεμβασίας, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που είναι τοποθετημένη στο τριγωνικό αέτωμα της δυτικής θύρας εισόδου, κατασκευάσθηκε  το έτος 1703 με δαπάνες του ιατροφιλόσοφου Ανδρέα Λικινίου. 

Από γραπτές πηγές γνωρίζουμε ότι ο Ναός του  Άγιου Νικόλαου ανεγέρθηκε πλησιόχωρα της πατρογονικής εστίας των Λικινίων και μάλιστα επάνω σε παλαιότερο ναό, των βυζαντινών χρόνων, του οποίου τα ερείπια είναι μέχρι σήμερα ορατά στη νότια εξωτερική πλευρά. Το μνημειακό ύφος του τρουλλαίου οικοδομήματος και η δεσπόζουσα θέση του μέσα στον οικισμό διατρανώνει τη θεία πίστη και την ευγνωμοσύνη του κτίτορος προς τον Πανάγαθο Θεό, σε μια χρονική συγκυρία κατά την οποία η Μονεμβασία, απελευθερωμένη από τον ζυγό των αλλοδόξων Αγαρηνών, είχε τεθεί υπό την προστασία των  Βενετών. Ο Ανδρέας Λικίνιος δεν περιορίστηκε μόνο σε αυτό το φιλόδοξο από πλευράς οικοδομικής και αρχιτεκτονικής έργο αλλά προχώρησε και στη χορηγία μιας σπουδαίας καλλιτεχνικής δημιουργίας, της δεσποτικής εικόνας του Ελκομένου Χριστού που κοσμεί από το 1700 το τέμπλο του μητροπολιτικού ναού. 

Στην κτιστή Αγία Τράπεζα του Αγίου Νικολάου έλαβε χώρα για δώδεκα ολόκληρα χρόνια ελεύθερου χριστιανικού βίου (1703–1715) το αναίμακτο θυσιαστήριο, το οποίο, μετά την ατιμωτική παράδοση της πόλης στους Τούρκους, διαδέχθηκε η μαρτυρική θυσία των γηγενών κατοίκων, μεταξύ αυτών και του  κτίτορος του ναού, Ανδρέα Λικινίου. 

Στα νεώτερα χρόνια ο ναός του Αγίου Νικολάου λειτούργησε ως σχολείο και στο πλαίσιο αυτό υπέστη στο εσωτερικό του μια σειρά επεμβάσεων για τη λειτουργία της νέας χρήσης, όπως κατασκευή διαχωριστικού τοίχου ανάμεσα στον χώρο του Ιερού και τον κυρίως ναό και υπερύψωση του δαπέδου. Το χρονικό διάστημα 1829–1830 στέγασε το Αλληλοδιδακτικό Σχολείο Μονεμβασίας και από το 1839 μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα το Δημοτικό Σχολείο Μονεμβασίας. Έκτοτε ο Ιερός Ναός παρέμεινε κλειστός λόγω οικοδομικών προβλημάτων και λοιπών φθορών που αντιμετώπιζε. 

Στο πλαίσιο του Γ΄ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης πραγματοποιήθηκαν εργασίες αναστηλώσεως του ναού που περατώθηκαν το έτος 2006. Και ενώ απομακρύνθηκαν όλα τα πρόσθετα στοιχεία που είχαν αλλοιώσει την αρχική αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του, ο μεταγενέστερος συμπαγής τοίχος που διαχωρίζει το Ιερό από τον κυρίως ναό και ο οποίος έχει κατασκευαστεί στα νεώτερα χρόνια για τις ανάγκες στέγασης του Αλληλοδιδακτικού και Δημοτικού Σχολείου Μονεμβασίας, διατηρήθηκε, με κύριο σκοπό τη μη απόδοση του Ιερού Ναού στη χριστιανική λατρεία, όπως άρμοζε, και συνακόλουθα στο χαρακτηρισμό του από τους ιθύνοντες του Υπουργείου Πολιτισμού ως πολιτιστικού χώρου για τη φιλοξενία ποικίλων πολιτιστικών δράσεων. Αυτό όμως αντιβαίνει τον εκκλησιαστικό χαρακτήρα του μνημείου και τον σκοπό για τον οποίο το ανήγειρε ο κτήτορας Ανδρέας Λικίνιος. 

Στο σημείο αυτό, εξοχωτάτη κυρία υπουργέ, από βάθους καρδίας σας ευχαριστούμε για την καθοριστική συμβολή σας για την αποκατάσταση αυτής της αλλοίωσης του ιερού χώρου και την απόδοσή του στη χρήση για την οποία κατασκευάστηκε.

Η ιστορία του Ανδρέα Λικίνιου 

Η οικογένεια του Ανδρέα Λικίνιου υπήρξε μία από τις σημαντικότερες οικογένειες της Μονεμβασίας, η οποία ανέδειξε πλήθος ιατρών και ιερωμένων. Μέλη της διετέλεσαν ιερείς και χαρτοφύλακες του παλαιού Μητροπολιτικού Ναού του Ελκομένου Χριστού Μονεμβασίας. Στην οικογένεια αυτή ανήκε ο κώδικας 220 της Μονής Κουτλουμουσίου που περιέχει κείμενα και σημειώματα σχετικά με την ιστορία της Μονεμβασίας. 

Κλάδους της οικογένειας των Λικινίων συναντούμε τόσο στη Μονεμβασία όσο και στην Κρήτη, από τους οποίους αναδείχθηκαν ιερείς, ιατροί και τοπικοί παράγοντες σε σημαίνουσες θέσεις και με αρκετή εμβέλεια. 

Ο Ανδρέας Λικίνιος άσκησε την ιατρική στην Κωνσταντινούπολη σε χρονική περίοδο που δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια.  Η πορεία του όμως, στον ιατρικό κλάδο ήταν επιτυχημένη και, μάλιστα, θεράπευσε και τον σουλτάνο Αχμέτ που είχε προσβληθεί από ευλογιά και κινδύνευε να πεθάνει.  Ο σουλτάνος, από ευγνωμοσύνη, τον αντάμειψε πλουσιοπάροχα και του απέλυσε χατισερίφ, έγγραφο σύμφωνα με το οποίο απαγορευόταν ρητώς σε οποιονδήποτε μέσα στην επικράτειά του να βλάψει τον άνθρωπο που τον έσωσε. 

Επίσης, υπάρχουν αναφορές ότι πιθανότατα περίπου το 1696-1697, περίοδο κατά την οποία βρισκόταν στο Ιάσιο, ο κτήτορας του ναού του Αγίου Νικολάου υπήρξε αρχίατρος του ηγεμόνα της Μολδαβίας, Δημητρίου Καντεμίρ, ο οποίος τον εκτιμούσε ιδιαιτέρως, όπως συνάγεται από το ότι τον συγκαταλέγει ανάμεσα στους σύγχρονούς του Έλληνες λογίους. 

Το 1703 ο Ανδρέας Λικίνιος εγκαινίασε τον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου, την κατασκευή του οποίου είχε αναλάβει ο ίδιος εκ θεμελίων σε οικόπεδο που ανήκε στην οικογένειά του.  Στο χώρο ανέγερσης του ναού υπήρχε άλλη εκκλησία αφιερωμένη στον ίδιο Άγιο, η οποία, επίσης, ανήκε στην οικογένειά του. 

Λίγα χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα τον Αύγουστο του 1715 ο Ανδρέας Λικίνιος υπέγραφε σε υπόμνημα προς τη Γαληνοτάτη ως «σύνδικος» Μονεμβασίας, δεύτερος μετά τον Μητροπολίτη Μονεμβασίας Γρηγόριο.  Στο υπόμνημα αυτό ανέφεραν τις ανησυχίες τους βλέποντας τον τούρκικο κίνδυνο, ο οποίος πλησίαζε και εφιστούσαν την προσοχή σχετικά με τις ελλείψεις και τα αμυντικά προβλήματα της πόλης τους. 

Οι ανησυχίες τους δυστυχώς επαληθεύθηκαν. Λίγες ημέρες αργότερα, και συγκεκριμένα στις 16 Σεπτεμβρίου 1715 η Βενετία παρέδωσε τη Μονεμβασία στους Τούρκους με μία ύποπτη συνθήκη και αποχώρησε. 

Αποτέλεσμα ήταν ο σφαγιασμός μεγάλου αριθμού των κατοίκων και η αιχμαλωσία πολλών άλλων. Μέσα σε αυτό το ταραχώδες κλίμα ο Ανδρέας Λικίνιος κατηγορήθηκε ότι βρίσκεται σε συνεννόηση με τους Βενετούς και την ίδια χρονιά μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη.  Οι προσπάθειές του να αποδείξει ότι ήταν εκείνος που είχε άλλοτε σώσει τη ζωή του σουλτάνου απέβησαν άκαρπες και τελικά απαγχονίστηκε έχοντας τυλιγμένο στο λαιμό του το χατίσερίφ, που θεωρητικά θα έπρεπε να του προστατέψει τη ζωή.  Οι Οθωμανοί, μη αρκούμενοι στο μαρτυρικό θάνατο του Ανδρέα Λικίνιου, προχώρησαν στη μετατροπή του Ιερού Ναού, που ο ίδιος είχε ιδρύσει, σε αποθηκευτικό χώρο (οπλοστάσιο). 

Εισήκουσεν ο Θεός, Παναγιώτατε, τις επί 41 συναπτά έτη γονυπετείς παρακλήσεις σας και έφερε το πλήρωμα του χρόνου, ώστε σε ένα ακόμη ιερό θυσιαστήριο να τελείται στο όνομά σας η θεία Ευχαριστία. Η αγία Τράπεζά του από αποθηκευτική αναβαθμίδα να ξαναγίνει αναίμακτο θυσιαστήριο, Γολγοθάς και Πανάγιος Τάφος. Δεν θα ζούσαμε την σημερινή χαρά εάν δεν ήσασταν εσείς ο σοφός οιακοστρόφος της νοητής νηός της εν Μονεμβασία και Σπάρτη Εκκλησίας. Σας ευχαριστούμε λοιπόν καθηκόντως όχι απλώς για αυτά που όλα αυτά τα χρόνια κάνετε, αλλά για αυτό που είσθε!

Αλλά δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το πλήρωμα του χρόνου ήλθε κατά την συγκεκριμένη στιγμή της δικής σας υπουργίας, κυρία Υπουργέ. Άλλωστε ο Ναός του Αγίου Νικολάου δεν είναι το μόνο που σας συνδέει με την ιστορική τούτη πόλη. Παρευρεθήκατε και στα θυρανοίξια του Ναού της Παναγίας της Μυρτιδιωτίσσης, ενώ το όνομά σας είναι συνδεδεμένο και με την ανακαίνιση του Ναού της του Θεού Σοφίας της Άνω Πόλεως, καθώς και του Ναού της Αγίας Άννης. Πως αλήθεια να εκφράσουμε τις ευχαριστίες μας προς το πρόσωπό σας; Δεν δύναται η γλώσσά μας να εξωτερικεύσει πλήρως αυτά που η καρδιά μας νιώθει. Το πρόσωπό σας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορική  πόλη μας, γι’ αυτό και αρκούμεθα μόνον να στρέψουμε ικετευτικώς την προσευχή μας προς τον Ελκόμενο Χριστό, ώστε διά πρεσβειών του εν αγίοις Πατρός ημών Νικολάου να σας παρέχει παν δώρημα τέλειο.

Θερμές ευχαριστίες επίσης οφείλουμε στον γενικό γραμματέα του Υπουργείου Πολιτισμού για την τιτάνια προσπάθεια και συμβολή του στην όλη διαδικασία των εγκρίσεων από τα δύο συμβούλια του ΚΑΣ , καθώς και στην Διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λακωνίας και σε όλο το  προσωπικό της υπηρεσίας  για όλες τις αρμόδιες ενέργειες που έκανε όλα αυτά τα χρόνια, ώστε να φθάσουμε στην σημερινή ημέρα, ολόθερμες ευχαριστίες οφείλουμε προς τον κύριο Δήμαρχο και όλο το προσωπικό της δημοτικής ενότητας Μονεμβασίας με επικεφαλή τον κύριο Αντιδήμαρχο   για την πολύτιμη και έμπρακτη  βοήθεια τους να καθαριστεί ο ναός μιας και τα τελευταία χρόνια ήταν αποθηκευτικός χώρος. 

Εις ανάμνηση δε αυτού του μεγάλου και ιστορικού για τον τόπο μας  γεγονότος που μετά από 306 ολόκληρα χρόνια ξανά λειτουργεί ο ιερός Ναός και ως  ελάχιστο αντίδωρο για την πρόσφορα σας δεχθείτε παρακαλώ κυρία Υπουργέ, δια των χειρών του σεπτού Ποιμενάρχου μας, ιερό εκτύπωμα του Αγίου Νικολάου ως φυλακτήριο στο σπουδαίο και πολυεύθυνο έργο σας.

immspartis.gr