H «Μηχανή του Χρόνου» παρουσιάζει τους Πύργους της Μάνης

Η εκπομπή μεταδίδεται σε επανάληψη Κυριακή 26 Ιουνίου στις πέντε το απόγευμα.

Η εκπομπή στο πρώτο επεισόδιο καταγράφει τα γεγονότα μετά την πτώση του Μυστρά, όταν βυζαντινές αριστοκρατικές οικογένειες κατέφυγαν στη χερσόνησο, επειδή δεν ήθελαν να ζήσουν υπό τον τουρκικό ζυγό.

Ανάμεσα τους ήταν οι Κομνηνοί, οι Μελισσουργοί, οι Λασκαρέοι, οι Κοντόσταβλοι, οι Κοσμάδες, οι Φωκάδες, οι Παλαιολόγοι και άλλοι.

Σταδιακά, οι μεγάλες οικογένειες πήραν τον έλεγχο διάφορων περιοχών της Μάνης, όπως οι Νικλιάνοι στην Κοίτα ή οι Τρουπάκηδες – Μούρτζινοι στην Καρδαμύλη.

Στην Λακωνική Μάνη επικράτησαν οι πατριές, δηλαδή τα σόγια που βασίζονταν στη δύναμη των όπλων τους. Το πρώτο και τον τελευταίο λόγο σε αυτές τις οικογένειες είχε η Γεροντική που λάμβανε όλες τις κρίσιμες αποφάσεις, για ειρηνικούς ή πολεμικούς σκοπούς.

Τις υπόλοιπες κοινωνικές τάξεις της Μέσα Μάνης αποτελούσαν οι Ακουμπισμένοι που έφτιαχναν τα σπίτια δίπλα στους Νικλιάνους και οι Αχαμνότεροι που ουσιαστικά ήταν πολίτες δεύτερης κατηγορίας.

Το σύμβολο της εξουσίας κάθε ισχυρής οικογένειας ήταν οι πανύψηλοι πέτρινοι πύργοι που τους έχτιζαν σε στρατηγικά σημεία, για τον έλεγχο περιοχών και την άμυνα απέναντι στις εχθρικές πατριές.

Η εκπομπή παρουσιάζει πως κατασκευάστηκαν οι πύργοι και τα «μυστικά» τους. Η αρχιτεκτονική τους δεν ήταν τυχαία καθώς διέθεταν πολεμίστρες για τους τυφεκιοφόρους, ζεματίστρες από όπου έριχναν καυτό νερό ή λάδι, διόδους διαφυγής και άλλα αμυντικά χαρακτηριστικά.

Η ανέγερσή τους συχνά ξυπνούσε τις τοπικές αντιπαλότητες καθώς η κατασκευή τους συνιστούσε απειλή για τις άλλες οικογένειες.

Στη Μεσσηνιακή Μάνη κυρίαρχοι ήταν οι καπετάνιοι που δρούσαν από την Αρεόπολη μέχρι την Καλαμάτα και ήλεγχαν μεγάλες γεωγραφικές περιοχές, τις λεγόμενες Καπετανίες.

Ο θεσμός καθιερώθηκε επί βενετοκρατίας και συνεχίστηκε επί τουρκοκρατίας. Το αξίωμα ήταν κληρονομικό (από τον πατέρα στο πρωτότοκο γιό) και εκτός από την ευθύνη της δικής του οικογένειας, οι καπετάνιοι φρόντιζαν για την ασφάλεια και την ευημερία των κατοίκων που έμεναν στις περιοχές τους.

Οι πηγές πλουτισμού για τις πατριές και τις καπετανίες ήταν διαφορετικές, καθώς η Μέσα Μάνη ήταν άνυδρη, άγονη και πετρώδης, ενώ η Έξω Μάνη ήταν πιο εύφορη.

Οι πολεμικοί πύργοι και οι πυργοκατοικίες αποτελούσαν επίσης σύμβολα γοήτρου και εξουσίας για τους καπετάνιους, οι οποίοι μέσα στα οχυρά που έχτιζαν, κατασκεύαζαν επίσης λιοτρίβια, εκκλησίες ή άλλες εγκαταστάσεις.

Η Μηχανή του Χρόνου φωτίζει τη θέση της γυναίκας στην Μάνη, που για αιώνες δεν ήταν ισότιμη με του άνδρα. Οι Μανιάτισσες που εργάζονταν σκληρά στα σπίτια και τους αγρούς υπήρξαν το στήριγμα της οικογένειας, συμμετέχοντας ακόμη και σε πολεμικές συρράξεις αν χρειαζόταν.

Σε περίπτωση που δεν μπορούσε να γεννήσει αγόρια, δηλαδή ντουφέκια, όπως έλεγαν οι Μανιάτες, ήταν υποχρεωμένες να υποστούν το έθιμο της σύγκριας. Δηλαδή, το δικαίωμα του συζύγου να τεκνοποιήσει με άλλη γυναίκα με σκοπό την αρρενογονία.

Η εκπομπή κατέγραψε τους πύργους στην Κοίτα, τη Λάγια, τη Βάθεια, τον Πύργο Διρού, την Καρδαμύλη, την Καστάνια, τον Γερολιμένα και άλλες περιοχές, καθώς και τις ιστορίες που εκτυλίχθηκαν σε αυτούς, κατά τη δεύτερη τουρκοκρατία και την προεπαναστατική περίοδο.

Στην εκπομπή μιλούν: Ο ιστορικός και συγγραφέας Νίκος Βασιλάτος, η Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας Ευαγγελία Μηλίτση – Κεχαγιά, ο αρχιτέκτονας και συγγραφέας Ιωάννης Σαϊτας, οι ιστορικοί ερευνητές Δημήτρης Ροζάκης, Γιώργος Σαμπατάκης, Μπάμπης Παυλόπουλος, η απόγονος της οικογένειας Αραπάκη, Καίτη Αραπάκη, ο απόγονος της οικογένειας Τρουπάκη – Μούρτζινου, Πέτρος Λυκουρέζος, ο απόγονος της οικογένειας Καπετανάκη, Σταύρος Καπετανάκης και το τακτικό μέλος της Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών Γιώργος Πραχαλιάς.