«Κλιματική Αλλαγή και Ολοκληρωμένη Διαχείριση Στερεών - Υγρών Αποβλήτων», από τον Ηλία Παναγιωτακάκο

Τρίπολη 28/2/2020

Κλιματική Αλλαγή και Ολοκληρωμένη Διαχείριση Στερεών – Υγρών Αποβλήτων

Εισήγηση: Ηλία Παναγιωτακάκου

Ως εισαγωγική παρατήρηση έχω κάνει γνωστές τις θέσεις μου, είτε μέσα στα δημοτικά συμβούλια του δήμου Ευρώτα, είτε μέσω αρθρογραφίας και φυσικά είναι αποδεκτή κάθε κριτική ή εναλλακτική πρόταση.

Ειδικά για την Λακωνία οι συμμετέχοντες και έχοντες θεσμικό ρόλο γνώριζαν τι πρόκειται να γίνει και κάθε φάση της διαδικασίας ήταν γνωστή. Δεν μιλάω για τον κόσμο αλλά τους συμμετέχοντες στην διαμόρφωση της πολιτικής για την διαχείριση των ΑΣΑ.

Ειδικά στον Δήμο Ευρώτα από την περίοδο της νόμιμης ενδιάμεσης διαχείρισης το 2012 .

Αναμένονται στην πορεία σημαντικές κυβιστήσεις όσων κυβερνούν και όσων θέλουν να κάνουν πολιτική καριέρα πάνω στα απορρίμματα. Ο λαϊκισμός και ο παλαιοκομματισμός έχουν πρόσκαιρα αποτελέσματα ,όμως οδηγούν σε αδιέξοδα με σοβαρές επιπτώσεις.

Εναλλακτική πρόταση στην υπάρχουσα δεν υπάρχει, όπως δεν υπήρχε επί δεκαετίες με αποτέλεσμα η ΧΑΔΑ να βασιλεύουν και η Πελοπόννησος δηλαδή οι πολίτες να πληρώνουν ως πρόστιμα στην Ε.Ε 12.000.000 ευρώ κατ’ έτος.

Σίγουρα ενστάσεις, αμφιβολίες και ερωτηματικά υπάρχουν σε όλους μας, όμως η Επιστήμη και η Τεχνολογία έχουν προχωρήσει και ως πολιτικός φορέας πρέπει να έχει κατασταλαγμένες θέσεις για να αντιμετωπιστεί τον πρόβλημα

Δεν είναι ο χώρος και ο τόπος να συζητηθεί αυτό το θέμα. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής/κρίσης από την ανεξέλεγκτη διαχείριση των ΑΣΑ είναι παρούσα και αυτό πρέπει να αλλάξει.

Το πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων αποτελεί ένα από τα 3 πιο σημαντικά παγκόσμια προβλήματα, μαζί με τις κλιματικές αλλαγές και την έλλειψη νερού.

Η Συμφωνία του Παρισιού, η πρώτη οικουμενική, νομικά δεσμευτική παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα, τέθηκε σε ισχύ το 2016 με μεγάλη αισιοδοξία και φιλοδοξίες, συμπεριλαμβάνει και τα απορρίμματα ως άξονα των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και του φαινομένου του θερμοκηπίου.

Η χώρα μας δεν μπορεί να καθυστερεί άλλο. Βρισκόμαστε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και δεν πρέπει να αναφερόμαστε απλά στην κλιματική αλλαγή αλλά για κλιματική κρίση.

Η μετατόπιση από την γραμμική στην κυκλική οικονομία αφορά μια Εθνική Στρατηγική εντός Ενωσιακού πλαισίου που θα αρθρώνεται και τα συνδέει τις Τοπικές, Περιφερειακές και Εθνικές ανάγκες και προτεραιότητες από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση.

Οφείλουμε να φύγουμε από τον μονόδρομο της ταφής και μάλιστα σε ανεξέλεγκτες χωματερές. Πρωταρχικό μέλημα της Ελλάδας δεν είναι άλλο, από το συντονισμό της πολιτικής της στη διαχείριση των ΑΣΑ με αυτό των αυστηρών προτύπων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να κλείσουν και να αποκατασταθούν όλοι οι ΧΑΔΑ που υπάρχουν στον ελλαδικό χώρο κυρίως δε στην Πελοπόννησο, καθώς και να γίνει εναρμόνιση των ΣΔΑ της Ελλάδας με τις ιεραρχημένες επιλογές για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων της Οδηγία 2008/99/ΕΚ.

Είναι λάθος να λειτουργούμε κάτω από το βάρος και την  απειλή επιβολής προστίμων από την Ε.Ε., ως μέσο επίσπευσης διαδικασιών χωροθέτησης/εγκατάστασης ή αποδοχής τεχνολογίας επεξεργασίας ΑΣΑ, καθώς οδηγεί σε λάθος επιλογές με μεγάλο οικονομικό/περιβαλλοντικό κόστος για τους πολίτες.

Το βασικό πρόβλημα για την χώρα ανεξάρτητα από την μεθοδολογία της διαχείρισης των απορριμμάτων ήταν και παραμένει η χωροθέτηση. Η επιλογή του χώρου ήταν σημείο τριβής και αντιπαραθέσεων έως ένα βαθμό δικαιολογημένη γιατί κανείς δεν θέλει "ΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΡΤΑ ΤΟΥ".

Χρέος και υποχρέωση δεν είναι η παρεμβατική επιβολή ,αλλά η ενημέρωση , η ευαισθητοποίηση, η συνεννόηση και η συναίνεση των παρεχόμενων λύσεων ως η ελάχιστη επίδραση/επίπτωση στο περιβάλλον, τον υδροφόρο ορίζοντα , τα προϊόντα και την υγεία.

Τέσσερις και πλέον διαβούλευσης ειδικά για την Πελοπόννησο και ακόμα λύση για την ολοκληρωμένη διαχείριση δεν υπάρχει.

Η προτεινόμενη λύση με τις προβλεπόμενες χωροθετήσεις, την μεθοδολογία ολοκληρωμένης διαχείρισης (ΜΕΑ/ΧΥΤΥ) και το επενδυτικό πλαίσιο μέσω ΣΔΙΤ θα κριθεί στο ΣτΕ.

Οφείλουμε όμως να ομολογήσουμε ότι  όλα τα πολιτικά κόμματα διακυβέρνησης από το 2009 έως σήμερα συμμετείχαν μέσω νομοθετικών παρεμβάσεων στην υλοποίηση αυτών των έργων στην Πελοπόννησο υλοποιώντας την πολιτική της Περιφέρειας και διευκολύνοντας τον ΦοΔΣΑ. 

Τα απορρίμματα στην σημερινή φάση πρέπει να λειτουργήσουν στο τρίπτυχο ΥΓΕΙΑ – ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ – ΧΡΗΜΑ. Με άλλα λόγια αποτελεί περιουσιακό στοιχείο με ανταποδοτικότητα για τους Δήμους.

Η μείωση των παραγόμενων Α.Σ.Α και η λειτουργία της κυκλικής οικονομίας πρέπει να ξεκινάει από τον σχεδιασμό των προϊόντων µε στόχο να εντάσσονται σε κύκλους υλικών. Αποτέλεσμα τα υλικά να µεταφέρονται µε τέτοιον τρόπο ,ώστε η προστιθέμενη αξία να διατηρείται όσο το δυνατόν περισσότερο - ενώ τα υπολειµµατικά απόβλητα να προσεγγίζουν το μηδέν.

Η ενίσχυση της συνεργασίας εντός και μεταξύ της  εφοδιαστικής αλυσίδας, μπορεί να μειώσει ,τόσο τα κόστη, όσο και τα απόβλητα και την περιβαλλοντική επιβάρυνση.

Ταυτόχρονα η συμβολή των τοπικών κοινωνιών άμεσα στην διαδικασία της συλλογής των απορριμμάτων είναι σημαντική και γι’ αυτό απαιτείται η συστηματική δράση με στόχο εκτός της μείωσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων την μείωση του κόστους.

Εν αρχή είναι η εμψύχωση, η ευαισθητοποίηση μέσω της διαρκούς ενημέρωσης ότι πλέον τα απορρίμματα αποτελούν προστιθέμενη αξία και είναι προϊόν εκμετάλλευσης από το σπίτι , το σχολείο , την επιχείρηση  μέχρι τον Δήμο.

Η μείωση του κόστους των ΑΣΑ θα επέλθει μόνο μέσα από καλές πρακτικές της συλλογής. Βασικός στόχος πρέπει να παραμένει:   πρόληψη  –  μείωση/ελαχιστοποίηση  –  επαναχρησιμοποίηση –   ανακύκλωση των Α.Σ.Α.

Δεν πρόκειται για θεωρητικό μοντέλο, αλλά για την εκκίνηση καθημερινής πρακτικής ως ελάχιστη συμβολή στην κλιματική κρίση και την βιώσιμη ανάπτυξη.

Παράλληλα με το περιβάλλον, τη δημόσια υγεία, την οικονομία και τις θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν, η νέα στρατηγική στη διαχείριση απορριμμάτων μπορεί να συμβάλει στη μείωση του  κόστους διαχείρισης και στην ανάκτηση ωφέλιμων υλικών.

Η επιλογή του καταλληλότερου τρόπου διαχείρισης των απορριμμάτων διαφέρει σε κάθε περίπτωση. Η σωστή επιλογή εξαρτάται από τις συνθήκες της περιοχής, καθώς και από τη σύνθεση και το ενεργειακό περιεχόμενο των παραγόμενων απορριμμάτων, το οποίο μεταβάλλεται από περιοχή σε περιοχή.

Η ολοκληρωμένη διαχείριση των  στερεών αποβλήτων πρέπει να ενσωματώνει πρακτικές και μέτρα που προωθούν βιώσιμες επιλογές σε Εθνικό και Περιφερειακό  επίπεδο.

• Μοντέλο "ολοκληρωμένης  διαχείρισης"

Δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί  εκ προοιμίου ο βέλτιστος συνδυασμός διεργασιών, μιας και κάθε περιοχή χαρακτηρίζεται  από τοπικές  διαφοροποιήσεις:

• Στην  σύσταση  και στην ποσότητα  των παραγόμενων αποβλήτων
• Στην διαθεσιμότητα επιλογών για τελική διάθεση
• Στην ζήτηση για προϊόντα που παράγονται από τη  διαχείριση  των απορριμμάτων (υλικά και ενέργεια)

Πως  θα επιτύχουμε τους στόχους:

• H επιτυχής  ολοκληρωμένη  διαχείριση  των απορριμμάτων προϋποθέτει:
• Την κατάλληλη επιλογή τεχνολογιών
• Την  ευελιξία χειρισμών στις διαμορφούμενες  νέες  συνθήκες (τεχνολογικές , κοινωνικές, περιβαλλοντικές, χωροταξικές, οικονομικές),
• Την  ικανοποιητική  παρακολούθηση και έλεγχο, και τέλος
• Την ελαχιστοποίηση  του περιβαλλοντικού και οικονομικού ρίσκου.
• Ήπιες» δράσεις, όπως η προώθηση της οικιακής κομποστοποίησης  (ελαχιστοποίηση)  και Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ) των οργανικών
• Διαχείριση των τηγανελαίων

Προκύπτει λοιπόν να προχωρήσουμε στην Πελοπόννησο στην ολοκληρωμένη διαχείριση τόσο των ΑΣΑ , όσο και στην διαχείριση των υγρών αποβλήτων με διαχειριστικά σχέδια αποχετευτικών δικτύων και βιολογικών καθαρισμών επεξεργασίας λυμάτων με επαναχρησιμοποίηση του παραγόμενου νερού κατά βάση για την γεωργία αλλά και άλλες χρήσεις (π.χ πυροσβεστική χρήση)

Στην διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων βαρύτητα στην Διαλογή στην πηγή με εναλλακτικά μοντέλα συλλογής  κατά περιοχή και ανταποδοτική ανακύκλωση ,ως μοντέλο της κυκλικής οικονομίας. Στόχος η απομείωση των απορριμμάτων προς την τελική διάθεση στις μονάδες διαχείρισης.

• Συνεχιζόμενη διαβούλευση και νομοθετική παρέμβαση στην ελάχιστη εγγυημένη ποσότητα και καθαρό πλαίσιο στην διαχείριση των ανακυκλώσιμων υλικών στην κατεύθυνση ότι αποτελεί ‘’περουσιακό στοιχείο’’ των δήμων με ανταποδοτικό χαρακτήρα.
• Σήμερα στην Ελλάδα ανακυκλώνεται ένα μικρό μόνο μέρος των απορριμμάτων που ανέρχεται σε 30 για το χαρτί, 20 για το γυαλί και 29 για το αλουμίνιο
• Η χωροθέτηση αποτελούσε και αποτελεί πάντα πεδίο αντιπαραθέσεων με τις τοπικές κοινωνίες. Αναγκαία και ικανή συνθήκη για την φάση που διανύουμε η διασφάλιση των περιβαλλοντικών κανόνων των κατασκευών ΜΕΑ/ΧΥΤΥ ,αλλά και διασφάλιση των όρων λειτουργίας. Βασική προϋπόθεση ο σεβασμός των αποφάσεων της δικαιοσύνης  για την λειτουργία των έργων.
• Εποπτεία – Έλεγχος – Πιστοποίηση σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο ,διαρκής ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών.

Κοινός παρανομαστής του ισοζυγίου της χωροθέτησης είναι η ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Ως δαπάνη η ΣΔΙΤ είναι αναγκαία μεθοδολογία επενδύσεων σε έργα μεγάλου οικονομικού μεγέθους ειδικά στην περίοδο της κρίσης που διανύουμε.

Στόχος είναι η συμβολή μας στον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και τον περιορισμό του φαινομένου του θερμοκηπίου, με βάση το τρίπτυχο Πρόληψη - Ανακύκλωση – Κομποστοποίηση.

ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ:

1. Υιοθέτηση της οικιακής κομποστοποίησης ως μέτρου πρόληψης-μείωσης του όγκου των απορριμμάτων αλλά και της κομποστοποίησης ως τεχνολογίας διαχείρισης των οργανικών υπολειμμάτων.
2. Διαλογή των υλικών στην πηγή.
3. Δημιουργία νέων Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης.
4. Δημιουργία διαδημοτικών Κέντρων Ανακύκλωσης (ΚΑ) σε όλη την Ελλάδα.
5. Δημιουργία κινήτρων για τους πολίτες (μέσα από τα δημοτικά τέλη).
6. Επένδυση στην ευαισθητοποίηση και ενημέρωση

Καθοριστική παράμετρος είναι η ανταπόκριση της δημόσιας διοίκησης, της τοπικής αυτοδιοίκησης και της κοινωνίας των πολιτών για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Αυτό προϋποθέτει την ενημέρωση και τη μεταφορά γνώσης προς τους κατά περίπτωση αρμόδιους φορείς, ως προς τους κινδύνους και τις ευκαιρίες που διαμορφώνονται αλλά και για τις νέες απαιτήσεις σχεδιασμού. Ενημέρωση είναι επίσης αναγκαία και για το πολιτικό προσωπικό της χώρας ώστε να καταστεί σαφές ότι η πρόκληση της κλιματικής αλλαγής

• Δεν αποτελεί μία θεωρητική εξέλιξη αλλά αντίθετα ήδη συμβαίνει και θα επηρεάσει σημαντικούς κλάδους για την ανάπτυξη της χώρας καθώς και την κοινωνική συνοχή περιοχών και
• Ότι είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά μόνο αν συνοδευθεί από σχεδιασμό, που θα υπερβαίνει όχι μόνο έναν αλλά αρκετούς εκλογικούς κύκλους.