Vekrakos
Spartorama | «1η του Μάη: Ιστορική αναδρομή για τη Γιορτή των Εργατών με προεκτάσεις στο σήμερα», από τον Γιάννη Μητράκο

«1η του Μάη: Ιστορική αναδρομή για τη Γιορτή των Εργατών με προεκτάσεις στο σήμερα», από τον Γιάννη Μητράκο

Γιάννης Μητράκος 28/04/2020 Εκτύπωση Ελλάδα Ιστορία Κοινωνία Κόσμος
«1η του Μάη: Ιστορική αναδρομή για τη Γιορτή των Εργατών με προεκτάσεις στο σήμερα», από τον Γιάννη Μητράκο
«Σ’ αυτήν την εποχή της μαζικής κατάθλιψης από την πολυετή δημοσιονομική κρίση και την πανδημία του κορωνοϊού, που διακυβεύονται η ανθρώπινη επιβίωση..., το μήνυμα της Εργατικής Πρωτομαγιάς παραμένει εξολοκλήρου επίκαιρο και καλεί όλους τους εργαζόμενους σε νέους αγώνες»
Οδός Εμπόρων

Ο Γερμανός δραματουργός, σκηνοθέτης και ποιητής Μπέρτολτ Μπρεχτ (1898-1956) είχε γράψει στο ποίημά του «Ερωτήσεις ενός εργάτη που διαβάζει»:

Ποιος έχτισε τη Θήβα την εφτάπυλη;

Στα βιβλία δε βρίσκεις παρά των βασιλιάδων τα ονόματα.

Οι βασιλιάδες κουβάλησαν τ΄ αγκωνάρια;

Και τη χιλιοκαταστρεμμένη Βαβυλώνα, ποιος την ξανάχτισε τόσες φορές;

Σε τι χαμόσπιτα της Λίμας της χρυσόλαμπρης ζούσαν οι οικοδόμοι;

Τη νύχτα που το Σινικό Τείχος αποτελειώσανε, που πήγανε οι χτίστες;

Η μεγάλη Ρώμη είναι γεμάτη αψίδες θριάμβου. Ποιος τις έστησε; Πάνω σε ποιους θριαμβεύσανε οι Καίσαρες;

Το Βυζάντιο το χιλιοτραγουδισμένο μόνο παλάτια είχε για τους κατοίκους του;

Ακόμα και στη μυθική Ατλαντίδα τη νύχτα, που τη ρούφηξε η θάλασσα, τ΄ αφεντικά  βουλιάζοντας, με ουρλιαχτά τούς σκλάβους τους καλούσαν.

Ο νεαρός Αλέξανδρος υπόταξε τις Ινδίες. Μονάχος του;

Ο Καίσαρας νίκησε τους Γαλάτες. Δεν είχε ούτ΄ ένα μάγειρα μαζί του;

Ο Φίλιππος της Ισπανίας έκλαψε όταν η Αρμάδα του βυθίστηκε. Δεν έκλαψε τάχα άλλος κανένας;

Ο Μέγας Φρειδερίκος κέρδισε τον Εφτάχρονο τον Πόλεμο. Ποιος άλλος τόνε κέρδισε;

Κάθε σελίδα και μια νίκη. Ποιος μαγείρεψε τα νικητήρια συμπόσια;

Κάθε δέκα χρόνια κι ένας μεγάλος άντρας. Ποιος πλήρωσε τα έξοδα;

Πόσες και πόσες ιστορίες! Πόσες και πόσες απορίες!


Εργάτες, οι αφανείς ήρωες της Ιστορίας της ανθρωπότητας. Ζήσανε για αιώνες στο κοινωνικό περιθώριο, προσφέροντας τη δύναμή τους στους εκμεταλλευτές ισχυρούς, που τους καταπίεζαν με απάνθρωπο τρόπο για να διατηρήσουν την εξουσία τους και να αυξήσουν τα ανομολόγητα πλούτη τους. 

Όσες φορές οι εργαζόμενοι σκλάβοι προσπάθησαν να ανακτήσουν την ελευθερία και τα δικαιώματά τους αντιμετωπίστηκαν με βία και σκληρότητα και οι εξεγέρσεις τους βυθίστηκαν στο αίμα. Το ίδιο έγινε και τη χρονιά του 1886 στο Σικάγο των Ηνωμένων Πολιτειών, όταν τα εργατικά συνδικάτα ξεκίνησαν απεργιακές κινητοποιήσεις με αίτημα: 8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ξεκούραση, 8 ώρες ελεύθερος χρόνος!

Η απεργία ξεκίνησε την 1η Μαΐου 1886 με μεγάλη συμμετοχή των εργαζομένων. Στη δυναμική πορεία στο Σικάγο έλαβαν μέρος 90.000 απεργοί, ενώ 350.000 εργάτες από 1.200 εργοστάσια συμμετείχαν στον αγώνα.

Τρεις μέρες αργότερα, στις 4 Μαΐου, κατά τη διαδήλωση στην πλατεία Χεϊμάρκετ, που είχε ειρηνικό χαρακτήρα, η αστυνομία έλαβε εντολή να διαλύσει τους συγκεντρωμένους δια της βίας. Τότε κάποιος προβοκάτορας έριξε μια χειροβομβίδα στους αστυνομικούς, σκοτώνοντας έναν και τραυματίζοντας δεκάδες. Οι αστυνομικές δυνάμεις αντέδρασαν με υστερικό τρόπο, πυροβολώντας αδιακρίτως κατά του πλήθους των διαδηλωτών.  Η εξέλιξη ήταν ένα μακελειό. Τέσσερις απεργοί σκοτώθηκαν και δεκάδες άλλοι τραυματίστηκαν, μερικοί πολύ σοβαρά. Οκτώ συνδικαλιστές οι:  Άλμπερτ Πάρσονς, Αύγουστος Σπάις, Μάικλ Σουώμπ, Σάμουελ Φήλντεν, Τζώρτζ Ένγκελ, Άντολφ Φίσερ, Όσκαρ Νήμπ και Λούις Λινγκ, συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν για συνωμοσία και ως υπεύθυνοι για το θάνατο του αστυνομικού. Οι Πάρσονς, Σπάις, Ένγκελ και Φίσερ απαγχονίστηκαν τη Μαύρη Παρασκευή, στις 17 Νοεμβρίου του 1887. Οι Φήλντεν και Σουώμπ καταδικάστηκαν σε ισόβια, ενώ ο Λινγκ, μόλις 21 ετών, αρνούμενος να διαπραγματευτεί αυτοκτόνησε στο κελί του. Ο Αύγουστος Σπάιζ δήλωσε πριν από την εκτέλεσή του: «Θα’ ρθει μια εποχή που η σιωπή μας θα είναι πιο ισχυρή από τις φωνές που στραγγαλίζετε σήμερα!»

Την κηδεία των αγωνιστών ακολούθησαν 200.000 άτομα. Τα επόμενα χρόνια πραγματοποιήθηκαν κι άλλες μεγαλειώδεις διαδηλώσεις και συγκεντρώσεις μνήμης για τους Μάρτυρες του Σικάγο στις ΗΠΑ, αλλά και σε διάφορες  χώρες του κόσμου. Καρπός όλων αυτών των τραγικών συμβάντων και των θυσιών ήταν η καθιέρωση του εργασιακού 8/ώρου.  

H 1η Μαΐου καθιερώθηκε, στις 20 Ιουλίου 1889,  ως η Παγκόσμια Ημέρα των Εργατών, σε ανάμνηση των γεγονότων του Σικάγο το 1886, κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου της Δευτέρας Σοσιαλιστικής Διεθνούς στο Παρίσι. Ακολούθησε η πρόταση του Γάλλου μαρξιστή Ρεϊμόντ Λαβίν για την διεθνή κινητοποίηση, κατά την ημέρα αυτή, που έγινε δεκτή με ενθουσιασμό.

Στην Ελλάδα ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς έγινε  το 1893 από τον Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Σταύρου Καλλέργη. Περίπου 2.000 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στο Παναθηναϊκό Στάδιο και διαδήλωσαν υπέρ της οκτάωρης εργασίας, της καθιέρωσης της Κυριακής ως αργίας και της κρατικής ασφάλισης για τα θύματα των εργατικών ατυχημάτων. Χρειάστηκε να περάσουν 17 ολόκληρα χρόνια, ως το 1911 για να γιορταστεί και πάλι η Εργατική Πρωτομαγιά. Στο διάστημα αυτό ξέσπασαν μεγάλες απεργίες σε πολλούς κλάδους σε όλες σχεδόν τις πόλεις της Ελλάδας. Οι εργαζόμενοι έχουν αντιληφθεί την αξία της οργανωμένης δράσης και γι’ αυτό δημιουργούν πολλά σωματεία και δευτεροβάθμιες οργανώσεις. Το 1919 ιδρύεται η ΓΣΕΕ.

Με την ελληνική Εργατική Πρωτομαγιά συνδέεται η αιματηρή καταστολή της απεργίας των καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη το 1936. Από τον Απρίλιο του έτους αυτού την Ελλάδα τη σαρώνει ένα μεγαλειώδες απεργιακό κύμα με κέντρο τη Θεσσαλονίκη και τους καπνεργάτες, που αποτελούν το πιο οργανωμένο κίνημα της εποχής. Η εξέγερση των εργατών στη Θεσσαλονίκη επεκτείνεται σε πολλές άλλες ελληνικές πόλεις, αποτελώντας έναν από τους πιο σημαντικούς  σταθμούς στο  εργατικό κίνημα.

Είχε προηγηθεί η οικονομική ύφεση που προήλθε από το παγκόσμιο οικονομικό κραχ του 1929 και η συνακόλουθη πτώχευση της Ελλάδας το 1932. Η Μικρασιατική Καταστροφή, εξάλλου, με τα πλήθη των προσφύγων, είχε αποτελέσει ένα πρόσφορο έδαφος για τη μείωση των ημερομισθίων από  την εργοδοσία. Οι αμοιβές 48.000 καπνεργατών, περίπου, έπεσαν από τις 135-150 δραχμές στις 75 δραχμές! Πολλοί, μάλιστα, αναγκάζονταν να δουλέψουν δωρεάν μόνο για τα ένσημά τους!

Με βασικό αίτημα, λοιπόν, την αύξηση των κουρεμένων ημερομισθίων τους, διοργανώνεται στη Θεσσαλονίκη, στα τέλη Απριλίου του 1936, το πρώτο καπνεργατικό συνέδριο. Εκεί αποφασίζεται απεργία για τις 29 του μήνα. Στις 6 Μαΐου, όπως αναφέρεται στην εφημερίδα «Νέα», μέλη της φασιστικής και αντισημιτικής οργάνωσης Εθνική Ένωσις «Ελλάς» πυροβολούν εναντίον των απεργών τσαγκαράδων, που είχαν συγκεντρωθεί  στην αγορά Βλάλη ή Καπάνι, η οποία βρίσκεται δυτικά της πλατείας Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης. Η έφιππη αστυνομία, απ’ την άλλη, συγκρούεται κι αυτή με ομάδες απεργών. Στις 8 Μαΐου η πόλη έχει μετατραπεί σε ανοιχτό πεδίο μάχης, με 70 περίπου τραυματίες εργαζόμενους.

Στις 9 Μαΐου η απεργία είναι γενική. Συμμετέχουν σχεδόν όλοι οι εργαζόμενοι. Στις 10:30 το πρωί στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Εγνατίας πέφτει νεκρός ο νεαρός αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης. Είναι ο πρώτος νεκρός ενώ στη συνέχεια θα ακολουθήσουν κι άλλοι. Ο θρήνος της μητέρας  πάνω στο σώμα του γιου της, που καταγράφηκε φωτογραφικά, ενέπνευσε τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο για να γράψει το μνημειώδες ποιητικό του έργο «Επιτάφιος». Η κηδεία των θυμάτων, που έγινε την επόμενη ημέρα, ήταν ένας  πραγματικός λαϊκός ξεσηκωμός. Στο νεκροταφείο συγκεντρώθηκαν περίπου 150.000 άνθρωποι. Στις 11 Μαΐου, σε πολλές πόλεις της χώρας, κηρύχθηκαν νέες απεργίες διαμαρτυρίας και στις 13 Μαΐου μια πανελλαδική απεργία.

Μια άλλη ξεχωριστή Πρωτομαγιά ήταν αυτή του 1944, όταν οι γερμανικές κατοχικές δυνάμεις εκτέλεσαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής 200 Έλληνες πατριώτες ως αντίποινα για την επίθεση των ανταρτών του ΕΛΑΣ στους Μολάους (27/04/1944), όπου σκοτώθηκαν ένας στρατηγός και τρεις αξιωματικοί (50 Έλληνες για κάθε Γερμανό). Ανάμεσά τους ήταν ο Ναπολέων Σουκατζίδης που μιλούσε 9 γλώσσες και έκανε χρέη διερμηνέα στο κολαστήριο του Χαϊδαρίου στο οποίο κρατούνταν οι μελλοθάνατοι. Ο Σουκατζίδης απέρριψε την πρόταση του Γερμανού διοικητή να αντικατασταθεί με έναν άλλο κρατούμενο και προτίμησε τον τιμημένο θάνατο!

«Ο κόσμος γύρω στα λοφάκια και τις ταράτσες στέκεται βουβός. Ακούγεται καθαρή-καθαρή η ομοβροντία και η ριπή της κάθε ομάδας. Τότε ο κόσμος όλος μαζί άρχισε να κλαίει. Κλαίγαν και οι γέροι και παιδιά. Λέγαν “κατάρα, ανάθεμα”. Σ’ όλο το διάστημα οι καμπάνες του συνοικισμού χτυπούσαν νεκρικά. Μια γυναίκα αστυφύλακα που κοίταζε από ψηλά τρελάθηκε», γράφει η Μέλπω Αξιώτη στις Πρωτομαγιές.

Από τις κρεμάλες για τους πρωτεργάτες των εργατικών κινητοποιήσεων στο Σικάγο του 1886 έως την Ελλάδα του σήμερα, με ενδιάμεσους  σταθμούς τα γεγονότα του 1936 στη Θεσσαλονίκη και την Πρωτομαγιά του ’44 με την εκτέλεση των 200 στην Καισαριανή, το ημερολόγιο της παγκόσμιας ιστορίας έχει σημαδευτεί ξανά και ξανά, τέτοια ημέρα, από γεγονότα που οι πρωταγωνιστές τους, στην καρδιά της άνοιξης, οραματίστηκαν την άνοιξη της ζωής, και αγωνίστηκαν γι’ αυτή.

Ζωή χωρίς το δικαίωμα των πολλών στην ευτυχία, δεν είναι ζωή. Ευτυχία δίχως ελευθερία και δικαιοσύνη, δεν υπάρχει. Σ’ αυτήν την εποχή της μαζικής κατάθλιψης από την πολυετή δημοσιονομική κρίση και την πανδημία του κορωνοϊού, που διακυβεύονται η ανθρώπινη επιβίωση και η αξιοπρέπεια του ανθρώπου, που καταργούνται τα δικαιώματα των εργαζομένων, που γιγαντώνεται και πάλι η στυγνή εκμετάλλευση και η ανελευθερία, το μήνυμα της Εργατικής Πρωτομαγιάς παραμένει εξολοκλήρου επίκαιρο και καλεί όλους τους εργαζόμενους σε νέους αγώνες.

Ο αγωνιστής συγγραφέας Χρόνης Μίσσιος είχε γράψει: «Και γιατί άλλο, αλήθεια, θα την κάνετε την επανάσταση, ρε, αν όχι για να ξαναδώσετε στη ζωή τα δικαιώματά της, να την κάνετε χαρά, παιχνίδι, φαντασία, έρωτα; Πώς τη βλέπετε δηλαδή τη μελλοντική ευτυχία του ανθρώπου, με περισσότερα αγαθά»;

Θα «κλείσουμε» τη σημερινή αναφορά μας στην 1η του Μάη με τους στίχους του λαϊκού μας βάρδου Βασίλη Τσιτσάνη στο τραγούδι του «Οι φάμπρικες» (1950):

 

Σφυρίζει η φάμπρικα μόλις χαράζει,

οι εργάτες τρέχουν για τη δουλειά,

για να δουλέψουνε όλη τη μέρα,

γεια σου, περήφανη κι αθάνατη εργατιά!

 

Βλέπεις κοπέλες στα υφαντουργεία

και άλλες δουλεύουν στα αργαλειά,

στα καπνομάγαζα, στα συνεργεία,

γεια σου, περήφανη κι αθάνατη εργατιά!

 

Φράγκο δε δίνουνε για μεγαλεία,

έχουνε μάθει να ζουν απλά,

στάζει ο ιδρώτας τους χρυσές σταγόνες,

γεια σου, περήφανη κι αθάνατη εργατιά!

 

Σφυρίζει η φάμπρικα σαν θα σχολάσουν

κορίτσια-αγόρια ζευγαρωτά,

με την αγάπη τους θα ξαποστάσουν,

γεια σου, περήφανη κι αθάνατη εργατιά!

                                                                                        

Γιάννης Μητράκος


Φωτογραφία άρθρου: Απεργιακή αφίσα για το οχτάωρο.



Θεσσαλονίκη, Μάης 1936: «Μέρα Μαγιού μου μίσεψες, μέρα Μαγιού σε χάνω…»



Οι 8 μάρτυρες-συνδικαλιστές του Σικάγο.




Χαρακτικό του Τάσσου:  «Η εκτέλεση των 200 στην Καισαριανή».

  



Οδός Εμπόρων