Παναγιώτης Ζωγράφος: Ο Λάκωνας εικονογράφος της Επανάστασης

Με τις περίφημες αυτές ζωγραφιές του Παναγιώτη Ζωγράφου, ο Μακρυγιάννης ήθελε να αποδείξει πως όσα έχουν γραφτεί για την Επανάσταση, ήταν «ψευτιές και χαμέρπειες», τις οποίες είχαν εμπνεύσει ο Κωλε?ττης, ο  Μαυροκορδάτος και άλλοι με σκοπό την προσωπική τους προβολή, ενώ ο ίδιος είχε ζήσει από κοντά και γνώριζε τα γεγονότα αυτά με κάθε λεπτομέρεια.

Κάλεσε αρχικά ένα ζωγράφο «Φράγκο»  όπως συνήθιζε να λέει και του ζήτησε να κάνει δύο τρεις ζωγραφιές. Πολύ γρήγορα κατάλαβε  ότι ο «Φράγκος» δεν κατάφερε να κατανοήσει και να ταυτιστεί με το πως ο ίδιος βίωσε τον αγώνα και ότι δεν χρειάζονταν καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις, αλλά εικόνες περιγραφικές  που θα ήταν ικανές  να εξιστορήσουν με ακρίβεια το θέμα που απεικόνιζαν.

Έτσι απευθύνθηκε στον Λάκωνα Παναγιώτη Ζωγράφο από τη Βορδόνια, που πολέμησε στο πλευρό του και του ζήτησε να μεταφέρει όσα έζησε στα πεδία των μαχών και να ζωγραφίσει αυτούς τους πίνακες για να καταγραφεί και να λάμψει η αλήθεια. Ο Παναγιώτης Ζωγράφος ήταν ένας λαϊκός, αυτοδίδακτος ζωγράφος, αγιογράφος της Μεταβυζαντινής περιόδου.

Στα απομνημονεύματά του αναφέρει ο Μακρυγιάννης: «Πήρα ένα ζωγράφο Φράγκο και τον πλέρωσα κι έφυγε. Αφού έδιωξα αυτόν τον ζωγράφο, έστειλα κι έφεραν από την Σπάρτη έναν αγωνιστή, Παναγιώτη Ζωγράφο τον έλεγαν. Έφερα αυτόν και μιλήσαμεν και συμφωνήσαμεν το κάθε κάδρον την τιμήν του. Κι έστειλε κι έφερε και δυό του παιδιά. Και τους είχα εις το σπίτι μου όταν εργάζονταν. Κι αυτό άρχισε από το 1836 και τελείωσε το 1839».

Η νοερή περιπλάνηση στα πεδία των μαχών, οι γλαφυρές περιγραφές του Μακρυγιάννη καθώς και η εκτέλεση του Ζωγράφου, γέννησαν 25 ελαιογραφίες πάνω σε ξύλο.

Μια εξ αυτών, η οποία αναπαριστά τον Armansberg να αποσπά την καρδιά της Ελλα?δας, καταστράφηκε από τους φίλους του Μακρυγιάννη. Σε μια άλλη ήταν γραμμένα τα ονόματα των Φιλελλήνων που έλαβαν μέρος στον Αγώνα. Οι υπόλοιπες 23 αναπαριστούν:

1. Η πτώση της Κωνσταντινούπολης,
2. Η απόφαση του Θεού για την Απελευθέρωση της Ελλάδος
3. Η πρώτη μάχη των Αθηνών
4. Ο πόλεμος των Βασιλικών
5. Ο πόλεμος της Τριπολιτσάς και των πέριξ αυτής χωριών
6. Τα Δερβενάκια και η καταστροφή του Δράμαλη
7. Η Μάχη του Πειραιά και του Φαλήρου
8. Η Μάχη της Κρήτης και Σάμου
9. Γενικές Ναυμαχίες των Ελλήνων
10. Η πρώτη Μάχη των Ελλήνων στην Αλαμάνα
11. Η Μάχη στο Χάνι της Γραβιάς
12. Η Μάχη της Λαγκάδας και η Μάχη στο Κομπότι
13. Ο Πόλεμος στην Άρτα
14. Οι Μάχες στο Καρπενήσι και την Καλιακούδα
15. Η Πολιορκία του Ναβαρίνου
16. Η Μάχη στους Μύλους του Ναυπλίου
17. Οι Πολιορκίες του Μεσολογγίου
18. Ο Πόλεμος των Ελλήνων στην Ράχοβα
19. Η Μάχη στον Ανάλατο
20. Η Πολιορκία των Αθηνών το 1827
21. Ναυμαχία των Παλαιοναβαρίνων
22. Κάδρο της Δ. Ελλάδος (Βόνιτζα)
23. Μάχες στην Α. Ελλα?δα (Θήβα)

Τα μόνα σωζόμενα πρωτότυπα, βρίσκονται σήμερα  στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, μετά από δωρεά του Κι?τσου Ιωάννη Μακρυγιάννη.

Πηγή: Εικονογραφία του ΄21, ΑΣΠΙΩΤΗ-ΕΛΚΑ

Στις φωτογραφίες: «Ο πόλεμος της Τριπολιτσάς και των πέριξ αυτής χωριών» και λεπτομέρεια από το έργο «Η πτώσις της Κωνσταντινουπόλεως» όπου «ο Ρήγας ο Βελεστινλής σπείρει τον σπόρο της ελευθερίας».

Από ανάρτηση της Μαργαρίτας Σπυριδάκου στα ΜΚΔ