Vekrakos
Spartorama | «Κοινοτισμός», από τον Αλέξανδρο Τυροβολά

«Κοινοτισμός», από τον Αλέξανδρο Τυροβολά

Spartorama 14/05/2021 Εκτύπωση Ιστορία Κοινωνία Πολιτική Πολιτισμός Φιλοσοφία
«Κοινοτισμός», από τον Αλέξανδρο Τυροβολά
Στην Ελλάδα ένας από τους δυναμικότερους υπερασπιστές του Κοινοτισμού υπήρξε ο Κων/νος Καραβίδας (1890-1973)
Οδός Εμπόρων

Ο Κοινοτισμός ως πολιτειακό σύστημα εφαρμόσθηκε για πρώτη φορά στην αρχαία Αθήνα (508-326πΧ) σύμφωνα με τους Κων. Καραβίδα, Κορνήλιο Καστοριάδη, Χρήστο Γιανναρά και Θεόδωρο Ζιάκα. Στη συνέχεια έχασε σε μεγάλο βαθμό την πρότερη δημοκρατική του διάσταση. Την βυζαντινή περίοδο λειτουργεί μόνο στη πολύ μικρή κλίμακα, ενώ στη περίοδο της Τουρκοκρατίας αρχίζει να ακμάζει μέσα από τις οργανωμένες κοινότητες.  Ο Κοινοτισμός αποτελεί την καθολική λήψη αποφάσεων από τους πολίτες είτε σε σε επίπεδο δήμων, είτε περιφέρειας, είτε κράτους. Οι αποφάσεις στηρίζονται σε θεσμούς που έχουν δημιουργηθεί από τους ίδιους τους πολίτες. Κατά το τέλος του 20 αιώνα, μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και την αντικοινωνική ανάπτυξη του φιλελεύθερου καπιταλισμού, ο Κοινοτισμός επανέρχεται στο προσκήνιο και οι σημαντικές προτάσεις του προσφέρουν λύσεις σε ζωτικά ζητήματα ταυτότητας, οργάνωσης πολιτιστικών και πολιτικών κοινοτήτων αλλά και επικαιροποιούν  επιτακτικά ζητήματα  ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών στη λήψη των αποφάσεων με τη διαμόρφωση της πολιτικής από το σύνολο της κοινωνίας. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι οι πολιτειακές συνελεύσεις  και τα δημοψηφίσματα ως τρόποι διακυβέρνησης μιάς πολιτείας. Σε αντίθεση με το φιλελεύθερο σύστημα που έχει ως βάση το άτομο και τον σοσιαλισμό που θέτει ως κέντρο των επιλογών του την κοινωνία, ο Κοινοτισμός θέτει ως θεμέλιο των προταγμάτων του την πολιτική κοινότητα στην οποία γίνεται σύζευξη του ατομικού με το συλλογικό συμφέρον.

Ο Κοινοτισμός έχει τέσσερες μορφές: 1) Τον κλασσικό Ελληνικό δημοκρατικό Κοινοτισμό που χαρακτηρίζεται από μια υπερβατική πολιτική πέρα και πάνω  από ιδεολογίες  2) Τον Αμερικανικό Κοινοτισμό, ο οποίος θέτει περισσότερο ζητήματα ηθικής και ταυτότητας του σύγχρονου ατόμου και προκρίνει την κοινότητα ως πρωτεύων στην κοινωνικοποίηση του ατόμου 3) Τον Ελευθεριακό Κοινοτισμό που έχει κολλεκτιβικές βάσεις και απορρίπτει την ύπαρξη κράτους, αγοράς και ατομικής ιδιοκτησίας 4) Τον Κοινωνιολογικό Κοινοτισμό, ο οποίος έχει σχέση με κλειστή οργάνωση τοπικής εμβέλειας κοινοτήτων, με βάση κοινωνιολογικές ,ηθικές και θρησκευτικές ταυτότητες ή διακρίσεις. Στην Αγγλία, αρχάς 20 αιώνα, υπήρξαν και συγκρούσεις ομάδων που δρούσαν στην ίδια περιοχή με σαφείς πολιτισμικές διαφορές.

Στην Ελλάδα ένας από τους δυναμικότερους υπερασπιστές του Κοινοτισμού υπήρξε ο Κων/νος Καραβίδας (1890-1973). Με Νομικές σπουδές και ακολουθώντας στη συνέχεια τον Ελευθέριο Βενιζέλο στις πολιτικές του επιλογές, διαμόρφωσε την άποψη του για την Ελληνική Κοινότητα. Σύμφωνα με τον Κώστα Βεργόπουλο (οικονομολόγο και συγγραφέα)  στην εισαγωγή του βιβλίου του Κ. Καραβίδα με τίτλο «Το πρόβλημα της Αυτονομίας», ο Καραβίδας δεν υποστήριξε θεωρητικές ακρότητες. Όλο του το έργο συνιστά μια ρωμαλέα προσπάθεια για την διερεύνηση και οριοθέτηση ενός τρίτου δρόμου πέρα από τον ατομοκρατικό καπιταλισμό και πέρα από την αναπόφευκτη σοσιαλιστική γραφειοκρατία. Οι νόμοι, έλεγε, είναι ρηχοί, η οικονομία είναι μια μορφή διοίκησης, πρέπει να πάμε βαθύτερα στο χώρο των βιολογικών προϋποθέσεων της παραγωγής  στα βιοκοινωνικά δεδομένα.  Η βιολογία της οικονομίας είναι η μέθοδος που διερευνά τους ποικίλους ιστορικούς, γεωγραφικούς κοινωνικούς προσδιορισμούς. Βασική αναφορά των αναλύσεων είναι πάντα η ομάδα, η κοινότητα, ο κοινοτικός οργανισμός δηλαδή η ένταξη του ατόμου σε μικρά σύνολα. Ο ίδιος φροντίζει και δίνει προτεραιότητα στην κοινωνική αξιοποίηση των γεωγραφικών και περιβαλλοντικών δεδομένων. Βαρύτητα δίνει στην κινητοποίηση και αυτονομία των μικρών ομάδων. Κατά τον Καραβίδα, ο Καπιταλισμός διαμέλισε τον πολιτισμό μας, κατακερμάτισε τις παλιές σύνθετες κοινωνικές σχέσεις και οδηγεί σε μια κοινωνική πόλωση, η οποία παρουσιάζει τον κρατικό σοσιαλισμό σαν λύση των προβλημάτων. Όμως η κοινωνική εξέλιξη της Ελλάδας, δεν συμμορφώνεται με το υπόδειγμα των δυτικών κοινωνιών. Η Ελληνική Οικονομία έχει περιφερειακό χαρακτήρα. Κατά τον Καραβίδα, η μεσογειακή μας ιδιομορφία είναι η έκφραση του εθνικού μας δυναμισμού και συνεπώς η βάση για την εθνική μας αναστήλωση και ανεξαρτησία. Οι μιμητισμοί δεν ωφελούν

Η Κοινότητα, κατά τον Καραβίδα, διαμορφώνεται και επιβάλλεται μόνο από τα κάτω, από τη ζωή, από καταστάσεις που γεννιούνται αυθόρμητα και αυτόνομα χωρίς κανείς να γνωρίζει η να μπορεί να διεκδικήσει την πατρότητα. Η Κοινότητα όμως θα έχει κανόνες και θα ελέγχει και θα διαπαιδαγωγεί τα άτομα για να αποφεύγονται κοινωνικές συγκρούσεις. Επίσης πάντα κατά τον Καραβίδα, η Κοινότητα θα έχει μικρή Τράπεζα που παρακολουθεί τις κινήσεις κεφαλαίων των παραγωγών οι οποίοι είναι ελεύθεροι να κάνουν τις επενδύσεις. Στην εποχή του (και κυρίως την εποχή του μεσοπολέμου) το σύνολο σχεδόν των θεσμών έχουν «καταντήσει να είναι κλειστά οικόπεδα για την άρχουσα τάξη.» Ο υπαρκτός  άνθρωπος (κατά τον Καραβίδα) ενδιαφέρεται πρωτίστως για τη συγκρότηση της παραγωγικής αλληλεγγύης με τον πλησίον του. Η εποχή του 1930 είχε ένα χαρακτήρα αντιφατικό. Από τη μια πλευρά η διεθνής οικονομική αστάθεια και κρίση λειτούργησαν και σαν μια παγκόσμια κρίση ιδεών και από την άλλη η κοινωνική διαπάλη οδήγησε προς ιδεολογική και κοινωνική πόλωση. Αποτέλεσμα ήταν ο Κοινοτισμός να εκτοπισθεί και να καταδικασθεί σε αφάνεια. Το καινούργιο ανερχόμενο ιδεολογικό μείγμα χαρακτηρίζεται από την διπλή όψη του νεοφιλελευθερισμού και του νέο-αυταρχισμού ταυτόχρονα. Μέσα στη σύγχυση και αβεβαιότητα οι προβληματισμοί προσανατολίζονται προς την αναζήτηση νέων μορφών κοινωνικού βίου παραγωγής και δημιουργίας πέρα και έξω από το κράτος, προς μορφές περισσότερο βιολογικές παρά διοικητικές.

Το έργο του Καραβίδα πάντα σύμφωνα με τον συγγραφέα Βεργόπουλο, αποτελεί μια συμβολή μοναδική και πολύτιμη. Οι επιφυλάξεις ίσως είναι πολλές. Όμως όποιες κι αν είναι το βέβαιο είναι ότι το έργο αυτό συνιστά μια αυθεντική προάσπιση ενός άλλου τρόπου ζωής. Είναι ένα ντοκουμέντο βιωμάτων, μια μαρτυρία ζωής.

Παρόμοιες απόψεις για το έργο του Καραβίδα είχε και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Κατ΄ αυτόν το Κοινοτικό κράτος ίσως είναι κάτι ανέφικτο. Όμως δεν σημαίνει διόλου ότι είναι ουτοπία. Η ιδέα του Κοινοτικού κράτους είναι ένας δείκτης. Μας δείχνει ποιο δρόμο πρέπει να πάρουμε, ποια πρέπει να είναι η κατεύθυνση των βημάτων μας, έστω κι αν δεν πρόκειται να φθάσουμε στο τέρμα. Η ιδέα του Κοινοτικού- βιολογικού κράτους μπορεί να οδηγήσει στη μείωση η και στην εξαφάνιση των ελαττωμάτων του υδροκεφαλικού συγκεντρωτισμού, στην ενίσχυση και ζωογόνηση των φυσικών μελών του εθνικού μας οργανισμού και στην επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στα μέλη και στην κεφαλή του οργανισμού. Οι πιο ρεαλιστικές υποδείξεις του Καραβίδα για την ζωογόνηση της Ελληνικής υπαίθρου βρίσκονται στα κείμενα που εκδόθηκαν υπό τον τίτλο « Γεωοικονομία και Κοινοτισμός» Να σημειώσουμε εδώ ότι ο Καραβίδας τόσο με άρθρα του όσο και με άλλα  γραπτά κείμενα του σε περιοδικά και στον Τύπο διαρκώς έκανε παρεμβάσεις και εισηγήσεις για κοινοτικά θέματα που αφορούσαν την κοινωνία και τη Γεωργία που εκείνα τα χρόνια υπέφερε από έλλειψη υποδομών, χαμηλά εισοδήματα και αγροτικό κόσμο χωρίς εκπαίδευση και τα μέσα να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης. Το 1932 ο Καραβίδας  εισήλθε στην Αγροτική Τράπεζα όπου διοργάνωσε τα «Μικρά κατά Κοινότητα εγγειοβελτιωτικά έργα» Τέλος ο Καραβίδας υπήρξε και ποιητής με τα γνωστότερα ποιήματα του να είναι το «Δωρικό Άσμα» και οι «Μακεδονικοί Ύμνοι»

Κρίνοντας τις απόψεις του Καραβίδα σήμερα μετά από 85 χρόνια περίπου, κρατάμε ως διαχρονικές αξίες, την ομαδική προσπάθεια και αλληλεγγύη που είναι απαραίτητες ιδιαίτερα στον αγροτικό τομέα, την κατάρτιση και τα βιώματα που απαιτούνται για να σταθεί μια οικονομική μονάδα η ένα νοικοκυριό, την επισήμανση για τη σημασία των ιδιαιτεροτήτων των περιοχών για την ανάπτυξη της Γεωργίας, την πειθαρχία, τη συνοχή και τη σκληρή δουλειά. Ήθελε δυναμικούς αγρότες, αυτοδύναμους σε κοινοτικό επίπεδο ,μακράν από εξαρτήσεις. Ήθελε γρήγορες λύσεις στα προβλήματα που προκύπτανε για να οργανωθεί καλύτερα ο αγροτικός κοινοτισμός. Πεποίθηση του ήταν πως μόνο μέσω της κοινωνικής οργάνωσης και της συνθετικής καλλιέργειας των Ελλήνων και  καθενός χωριστά και των ομάδων αυτών καθώς και τη δυναμική συσπείρωση γύρω στα βασικά κοινωνικά και οικονομικά κύτταρα θα έχουμε κινητοποίηση του ποιοτικού πλούτου της Χώρας.  

 

Σπάρτη 13/05/2021
Ο Συντάκτης
Τυροβολάς Αλέξανδρος
Συν/χος Γεωπόνος ΑΤΕ


Οδός Εμπόρων